Central places and fortifications: the case study of Deventer and Zutphen - a medieval Burgenordnung in the eastern Netherlands? by Michiel H. Bartels and Michel Groothedde.

De Zuiderzee wordt in dit artikel ten onrechte Almere genoemd, wat een onbewezen aanname is. Het Almere lag in Frans-Vlaanderen, tegenover Kent in Engeland. Zie bij Almere. In de betreffende studie staan meerdere onbewezen aannames, zoals de invallen van de Vikingen. Daarvoor bestaat geen enkel archeologisch bewijs, ondanks dat in dit artikel naar verschillende (vaak eigen) publicaties wordt verwezen.
Opvallend bij al deze verwijzingen is dat Luit van der Tuuk in de literatuurlijst ontbreekt. En dat terwijl juist hij in de Nederlandse geschiedenis wordt gezien als de expert op het gebied van de Noormannen. Hij heeft er menig boek over geschreven. Zie verder bij Van der Tuuk.

Leest men deze verwijzingen er op na, dat blijven slechts vermoedens, aannames en waarschijnlijkheden over, gebaseerd op schriftelijke bronnen die niet over Nederland gaan, maar over Frankrijk. Zie bij Noormannen.

Zo noemen Bartels en Groothedde nog steeds de aanval op het paleis van Noviomagus in 881 door de Vikingen. "Godfried and his men occupied the heavily fortified royal palace Valkhof in Nijmegen and ravaged the centre of the Netherlands".
Van dit paleis is onweerlegbaar aangetoond dat dit in Noyon stond en niet in Nijmegen. Zie bij Noviomagus.

Het vraagteken in de titel zal er niet zomaar staan, waaruit meteen al de nodige twijfel blijkt die ook in het verdere artikel bevestigd wordt, zoals in:
The early stages of both Deventer and Zutphen are misty. After 800, though sparse, more historical information comes from the written sources. In the Vita S. Liudgeri a caenobium canonicorum, a congregation of monks, in Deventer is mentioned, witch would already have existed in the lifetime of and probably founded by Liudger (Van Vliet, 1996, 13-15).
Dat Deventer en Zutphen al in de 9e eeuw zouden hebben bestaan wordt dan wel mistig genoemd, maar wordt 'bewezen' met de mythe rondom St.Liudger: "The missionaries such as Willibrordus (Utrecht), Bonifatius (Frisia), Lebuin (East Netherlands) and Liudger (East Netherlands, Saxon Westphalia)".
In a series of documents regarding the missionary Liudger’s establishment of the church at Wichmond near Zutphen there is mention of an ‘IJsselshire’, the pagus ‘Hisloa’, ‘Isloi’ or ‘Hisloi’ (794-804 AD).
Juist van de hier genoemde schriftelijke bronnen heeft Albert Delahaye aangetoond dat die niet over de Gelderse IJssel gaan, maar over de Isla in Frans-Vlaanderen. Zie bij Gelderse IJssel en St.Liudger.
Grondfout in de Nederlandse traditie is dat Daventria uit de klassiek bronnen steeds als Deventer wordt 'vertaald'. Echter Davantria was het Franse Desvres, wat wel blijkt uit de bezittingen van het klooster van Echternach dat immers (ca.1100) nooit een claim op Deventer heeft gelegd. Uit een oorkonde uit 896 blijkt dat koning Zwentibold de immuniteit van het bisdom bevestigt. Het genoemde Daventria is Devres op 17 km zuidoost van Boulogne. De plaats wordt ook Daventre genoemd in de oorkonde van St. Bertijns te St.-Omaars, samen met de naburige plaats Frechana (Ferques) op 5 km noordoost van Marquise. Crémarest op 4 km noordwest van Desvres heette voordien Biscopem. Het is een herinnering aan bisschop Radboud van Toumehem.

Bisschop Odilbald van Tournehem wordt in 895 Taventrensis episcopus genoemd, omdat hij niet meer in Tournehem zetelde, doch te Daventria (Desvres). Dit leidde natuurlijk tot de opvatting dat de zetel omwille van de Noormannen verplaatst was en dat Balderik, de eerste échte bisschop van Utrecht, van te voren in Deventer verbleven had.
Vetus Traiectum (het oude Traiectum) vindt men enkele malen genoemd in akten en teksten van na 857. In dat jaar veroverden de Noormannen, die overigens allang een deel van Frisia waaronder Audruicq in bezit hadden, de stad en volgens de beschrijvingen verwoestten zij haar geheel. Eén tekst gebruikt zelfs een plastische beschrijving door te zeggen, “dat ér geen muur meer was overgebleven waar een waterende man tegen kon staan”. De bisschop en de priesters vluchtten, wanneer zij niet waren vermoord. Omstreeks 870 keerde bisschop Hunger terug, die zich nog altijd als bisschop van Traiectum beschouwde, maar het centrum van het bisdom was weg, en hij zetelde om beurten te Daventria (Desvres) en Dorestadum (Audruicq). We weten nu ook waar de traditie vandaan komt dat de eerste bisschop van Utrecht eerst in Deventer zetelde en zich vandaar in Utrecht vestigde. Het bisdom bleef nog altijd Traiectum heten, maar om te benadrukken dat de eigenlijke zetel verloren was, werd van Vetus Traiectum gesproken. Het spreekt bijna vanzelf dat deze uitdrukking terechtkwam in afschriften van andere oorkonden uit de periode van vóór de verwoesting, waar de naam chronologisch was misplaatst.

Een oorkonde uit 1015, november 28, van Keizer Hendrik II bevestigt het kapittel van St. Audomarus en het klooster van St. Bertijns te St. Omaars in hun bezittingen, waaronder Daventria. Bron: MGH, Diplomata regum et imperatorum Germaniae, III, p. 339.
De Nederlandse historici volgen hier klakkeloos de totaal foutieve determinaties van de Monumenta Germanica, die acht plaatsen uit het noorden van Frankrijk zo maar in Duitsland en Nederland plaatsen, zonder aanvullende bewijzen. De Abij van St.Bertijns heeft net zo min als die van Echternach ooit bezittingen gehad in Deventer.

Het in het artikel genoemde Hamaland als een Nederlandse landschap, verschijnt in 1046 pas voor de eerste maal. Het houdt geen verband met het oude Hamaland. Zie bij Hamaland.
Het Hamalanda uit de oorkonden was als plaats bekend met een patronaat van St. Nazarius. In de omgeving ervan komt een sterke koncentratie voor van bezittingen van Lorsch. Het is vanzelfsprekend een volslagen gemis aan historisch gevoel geweest, dat men een kerk van St. Nazarius in de nederlandse Betuwe veronderstelde, waar niemand ooit van St. Nazarius gehoord had. Het patronaat van Ablain-Saint-Nazaire, door de teksten onweersprekelijk met de Batua verbonden, vormt een helder bewijs dat de streek Hamaland in Frankrijk lag.

Terug naar Deventer, Zutphen, Gelderse IJssel.