Terug naar de beginpagina. Naar het overzicht in het kort.

De twee wegen in Patavia. De nummers hieronder corresponderen met de lijst op de eerste bladzijde van De Limes.

De grootste deskundigen op het gebied van Romeins Nederland weerleggen zelf de tradities, die zij zo fel verdedigen. Dr.A.W.Byvanck, Dr.W.A. van Es en Tilmann Bechert weten de ruim 30 grotere plaatsen in Nederland waar meer Romeins gevonden is dan enkele munten of scherven, geen Romeinse naam te geven. Zij geven 12 plaatsen in Nederland een naam van de Peutingerkaart, waarbij geen enkel bewijs voor die naamgeving wordt gegeven. De overige plaatsen die op de Peutingerkaart in Patavia genoemd worden, weten zij niet in Nederland te localiseren. Van de onderste weg in de Patavia zijn Flenio, Tablis, Caspingio en Ad Duodecimum niet in Nederland te vinden.

Deze feiten zijn evenvaak bewijzen dat de Peutingerkaart niet over Nederland gaat. Voor meer informatie over de genoemde plaatsen: zie de lijst!


Alle plaatsen in Nederland en Duitsland die een Romeinse naam van de Peutingerkaart gekregen hebben zullen van een nieuwe naam voorzien moeten worden. Het zijn geen plaatsen van de Peutingerkaart. De Peutingerkaart gaat niet over Nederland, maar over Noord-Frankrijk.

Romeinse naam en Nederlandse plaats.
Commentaar!
2 Lugdunum - Leiden? -Katwijk? - Brittenburg? Lugdunum was aanvankelijk Leiden, later werd het Katwijk en nu wordt de Brittenburg als locatie genoemd. Eerder werd ook Valkenburg als Lugdunum genoemd. Op geen van deze plaatsen is enig bewijs gevonden dat het om de Bataafse nederzetting, Lugdunum of Lugdunum Batavorum, zou gaan. Het vignet op de Peutingerkaart van een belangrijke plaats, komt ook helemaal niet overeen met de archeologie. De Nederlandse traditie plaats de hoofdstad van de Bataven in het land van de Caninefaten. Welk volk bouwt zijn hoofdstad in het buitenland? Als Lugdunum in Nederland zou liggen, dan zou Leulinghen en de oversteekplaats naar Engeland langs de beroemde weg "La Leulene" er niet opstaan. Dat is een volgende onbestaanbare situatie, welke dan ook niet bestaan heeft. Bovendien ligt Leiden/Katwijk niet in de Betuwe, wat volgens de Peutingerkaart wel zou moeten.
3 Praetorium Agrippinae - Valkenburg? In Valkenburg is een castellum door opgravingen vastgesteld, echter de locatie Valkenburg komt niet overeen met het vignet op de Peutingerkaart dat staat voor een belangrijke badplaats met warmwater bronnen. Voor de gevonden Romeinse relikten in Valkenburg Marktveld (nr. 4 in de lijst) heeft men geen aannemelijke verklaring. Bovendien ligt Valkenburg niet in de Betuwe, wat volgens de Peutingerkaart wel zou moeten.
5 Matilone - Leiden-Roomburg? De locatie Leiden-Roomburg kwam "vrij" toen Leiden toch niet Lugdunum bleek te kunnen zijn. Matilone wordt niet als Limes plaats genoemd, dus de locatie te Roomburg vervalt als zodanig. Bovendien ligt Leiden-Roomburg niet in de Betuwe, wat volgens de Peutingerkaart wel zou moeten.
6 Albanianis - Alphen aan den Rijn? In Alphen aan den Rijn zijn Romeinse relikten gevonden die duiden op aanwezigheid van militairen. Er is echter geen enkel bewijs gevonden dat er ooit een castellum gelegen heeft. Nergens is ook een bewijs gevonden dat deze plaats Albanianis geheten zou hebben. Bovendien ligt Alphen niet in de Betuwe, wat volgens de Peutingerkaart wel zou moeten.
7 Nigrum Pullum - Zwammerdam? In Zwammerdam is een klein castellum (?) door opgravingen vastgesteld (volgens de gangbare archeologische opvattingen). Het is op geen enkele manier aannemelijk te maken dat dit mini-castellum van 1,2 ha. (ofwel kleiner dan een Romeinse villa) op de Peutingerkaart zou hebben gestaan, terwijl steden als Maastricht, Aken en Tongeren er niet op staan! Het blijft dan ook de vraag of het in Zwammerdam wel om een castellum gaat, of dat het misschien slechts het restant van een Romeinse boerderij (villa) betreft. Een gevonden Romeinse villa (boerderij) in Schimmert (L) was ruim twee keer zo groot (2,5 ha) als dit castellum. Bovendien ligt Zwammrdam niet in de Betuwe, wat volgens de Peutingerkaart wel zou moeten.
9 Lauri - Woerden? De recente vondsten in Woerden bewijzen dat er een Romeinse aanwezigheid is geweest, niet dat deze plaats het Lauri(u)m van de Peutingerkaart zou zijn geweest. Woerden bestond niet in de 4e eeuw, dus zal nooit op een Romeinse wegenkaart uit de 4e eeuw hebben gestaan. In Woerden zijn recent Romeinse resten gevonden die men op grond van eerdere theoriën meteen tot resten van een castellum heeft verklaard, hoewel de exacte locatie van het castellum niet vaststaat. Bovendien ligt Woerden niet in de Betuwe, wat volgens de Peutingerkaart wel zou moeten.
12 Fletione - Vechten?? Fectio Flétione is onvindbaar in Nederland. Met een altaarsteen uit Doornik wordt "bewezen" dat Vechten in de Romeinse tijd Fectio heette. Als Vechten Fectio heette was het dus niet Flétione dat op de Peutingerkaart staat. Slechts door de Peutingerkaart fout te verklaren wordt bewezen, dat Fectio dus Vechten was en dus wel op de Peutingerkaart staat, echter wel fout geschreven. Bovendien ligt Vechten niet in de Betuwe, wat volgens de Peutingerkaart wel zou moeten.
13 Levefanum - Wijk bij Duurstede - Rijswijk? Levefanum was aanvankelijk onvindbaar in Nederland, toen werd het Wijk bij Duurstede en tegenwoordig denkt men meer aan Rijswijk (G), aan de overzijde van de Rijn. Op geen enkele manier is met enig bewijs aangetoond, dat welke Nederlandse interpretatie dan ook, juist zou kunnen zijn. In Wijk bij Duurstede is ook nooit een castellum gevonden, daar het is "weggespoeld" door de Rijn (volgens de Nederlandse historici) "Het heeft er wel gelegen, maar is weggespoeld!" Hoe weet men dan dat het er gelegen heeft, als het is weggespoeld? Deze vanzelfsprekende vraag is door de historici nooit beantwoord, gewoon omdat deze vraag niet te beantwoorden is. Op grond van de interpretatie van de Peutingerkaart wordt "bewezen", wat nu juist zonder die kaart bewezen zou moeten worden. Bovendien ligt Wijk bij Duurstede niet in de Betuwe, wat volgens de Peutingerkaart wel zou moeten.
15 Carvone - Kesteren? Dat Carvone Kesteren zou zijn is nog met geen enkele vondst bevestigd, bovendien ontbreken vondsten die op een intensieve Romeinse bebouwing zouden wijzen. Voor Carvone bestaan meerdere interpretaties, ofwel niets is zeker.
18 Castra Herculis - Arnhem-Meinerswijk? Voor Castra Herculis worden in Nederland 24 (vier-en-twintig) verschillende locaties genoemd, allemaal even "overtuigend" bewezen door de betreffende historicus. Over welke 'zekerheid' hebben we het dan nog?
20 Noviomagi - Nijmegen? Dat Nijmegen het Romeinse Noviomagus zou zijn wordt bewezen met een in Pfünz (Zuid-Duitsland) gevonden grafsteen met het opschrift "Noviomagi Batavs". In Nijmegen zelf is NIETS gevonden dat deze stelling bewijst. Slechts met de opvatting dat de Betuwe het eiland der Bataven was en Noviomagus daar in of vlak bij lag, wordt deze opvatting onderbouwd. Er is echter geen enkele historische schriftelijke bron die deze opvatting onderschrijft. Het Bronnenboek van Nijmegen geeft over de hele Romeinse periode 17 teksten van (graf-)stenen. Geen enkele tekst bewijst iets ten gunste van Nijmegen. Nu aangetoond is dat de Betuwe nooit het Eiland van de Bataven heeft kunnen zijn, vervalt ook de onderbouwing en de hele bewijsvoering voor de naam Noviomagus voor Romeins Nijmegen. Romeins Nijmegen heeft bestaan van 70-105 n. Chr. maar droeg zeker niet de naam Noviomagus, een Keltische naam die boven de taalgrens nergens bestaan heeft. Bovendien ligt Nijmegen niet in de Betuwe, wat volgens de Peutingerkaart wel zou moeten.
49 Grinnes - Rossum? Voor de locatie Grinnes heeft men in Nederland ruim zes verschillende locaties bedacht. Rossum voor Grinnes komt niet overeen met de Peutingerkaart. Het ligt niet in de Betuwe, maar aan de overkant van de Waal en heet op de Peutingerkaart Grinnibus. Overigens is het bestaan van Rossum in de 4e eeuw (toen de Peutingerkaart ontstond en de Romeinen Nederland allang verlaten hadden) nooit aangetoond (Van Es, o.c. p.127).
50 Forum Hadriani - Voorburg? De juiste ligging van Forum Hadriani is niet bekend (Bogaers, o.c. p.154). De nederzetting Arentsburg was geen castellum en heeft in de 4e eeuw niet meer bestaan. In Arentsburg is ook nooit het bestaan van een "markt" (Forum) aangetoond. Dat keizer Hadrianus, de naamgever van Forum Hadriani, ooit in Nederland geweest zou zijn, is een nooit bewezen aanname. Byvanck meent dat Ockenburg eerder Forum Hadriana geweest zou kunnen zijn. Bovendien ligt Voorburg niet in de Betuwe, wat volgens de Peutingerkaart wel zou moeten.
De nummers vóór de plaatsnamen hebben betrekking op het kaartje in het hoofdstuk over "De Limes".


Het moge duidelijk zijn dat de castella langs de Rijngrens in Nederland allerminst overeenkomen met de gegevens op de Peutingerkaart en bij de klassieke schrijvers vermeld. Deze grens moet misschien ook niet gezien worden als "de zware verdedigingsgrens" wat de Limes Germanicus was. Immers bij een eventuele doorbraak was er nergens "een tweede linie" aanwezig, een taktiek die bij de Romeinen gebruikelijk was.

De aanwezigheid van Romeinen in ons land wordt hiermee niet ontkend, wel die van een slechts militaire aanwezigheid ter verdediging van de Rijngrens. De archeologie bevestigt het traditionele beeld allerminst. De Rijngrens was ook geen verdedigingsgrens tegen invallende Germanen, maar een bewaakte transportroute. Nieuw archeologisch onderzoek zet de traditie op haar kop! Zie bij ARCHEObrief.

Veel mythen in de traditionele geschiedenis zijn voortgekomen uit een foutieve interpretatie van archeologische vondsten. Voor een overzicht van foutieve archeologische interpretaties, klik hier!

In Numaga VI II 1959 blz. 43 staat onder de afbeelding van de Peutingerkaart de volgende toelichting:
Afb. 2. "Westelijke helft van Romeins Nederland met omgeving op de Tabula Peutingeriana. Vier rivieren stromen naar zee : de Rijn (Renus), de Maas (Patubus), de Seine en de Loire. Voor Waal 1), Schelde en Somme was geen plaats meer. Tussen Rijn en Maas lopen twee wegen naar zee, bij elkaar komend in Lugduno; men meent 2), dat dit bij Katwijk in de noordzee verzonken is. Aan de noordelijke weg kan 3) Pretorium Agrippine Valkenburg bij Leiden zijn, Albanianis Alphen aan de Rijn, Nigropullo Zwammerdam, terwijl Fletione een verschrijving is 4) voor Fectione = Vechten, Aan de zuidelijke weg ziet men het hierbij besproken Foro Adriani, wschl. bij Voorburg 5). Voor Grinnibus denkt men bij voorkeur aan 6) Rossum".

Opmerkingen:
1) De Patabus was dus toch niet de Waal, maar de Maas?
2) Op de mening van "men" is dus een historische zekerheid gebouwd.
3) Pretorium Agrippine kan Valkenburg bij Leiden zijn, Albanianis kan Alphen zijn en Nigropullo kan Zwammerdam zijn, maar net zo goed kan dat ook niet zo zijn.
4) Fletione is een verschrijving voor Fectione? Zouden het misschien ook 2 aparte plaatsen kunnen zijn?
5) Foro Adriani is waarschijnlijk bij Voorburg, zekerheid is er dus allerminst.
6) Voor Grinnibus denkt men bij voorkeur aan Rossum. Ofwel twee voorbehoudens in één zin.

Over hoeveel zekerheid en over welke sterke traditie sinds de Romeinen hebben we het dan nog?

Op de uitgave van de Peutingerkaart van Conrad Miller uit 1887 staan slechts 3 Nederlandse plaatsen vermeld: Leyden, Vorburg en Nymwegen. Op de afbeelding hieronder, de legenda bij deze kaart, staan deze 3 plaatsen tussen alleen maar Franse plaatsen. Was de interpretatie van Conrad Miller, die vervolgens traditie werd, wel de juiste? Immers de hele Nederlandse traditie hangt af van die ene "algemeen aanvaarde zekerheid" dat Noviomagi Nijmegen was. Aan die "algemeen aanvaarde zekerheid" is dank zij "Het Bronnenboek van Nijmegen" definitief een einde gekomen. Zie bij Het Bronnenboek.