De Valkhofburcht.


Heeft U de Valkhofburcht wel eens goed bekeken? Onlangs (juli 2022) is er een bouwplaat verschenen, uitgegeven door W.R.Visser! Klik op de afbeelding voor een vergroting. Als je die bouwplaat maakt, merk je dat de Valhofburcht bestaat uit talloze gebouwen, gebouwtjes en bijgebouwen. Zag de Valkhofburcht zoals gebouwd door Frederik Barbarossa er in werkelijkheid zo uit? Volgens W.R.Visser is het ontwerp gemaakt naar een manusscript uit 1925 van J.J.Wever en aangevuld met informatie van derden ten tijde van de tijdelijke plaatsing van de (nep) Donjon in 2005. Ook is gebruik gemaakt van beeldmateriaal van schilderijen, etsen en tekeningen om een zo natuurgetrouwe bouwplaat te ontwerpen.

Er zijn wel een dertigtal gebouwen, gebouwtjes, bijgebouwen en verschillende muren te onderscheiden. Die gebouwen en gebouwtjes hebben niet allemaal dezelfde vorm en verhoudingen. Zijn er in de loop der tijd gebouwen aan toegevoegd? Dat blijkt zo te zijn aangezien de verschillende bouwwijzen en de verschillen van het omringende muurwerk opvallend is. Er zijn muren die kantelen ter verdediging hebben en muren zonder kantelen, naast hogere en lagere delen. Daarnaast zijn enkele huizen in de muur gebouwd, waarbij de ramen zo laag geplaatst zijn dat het voor indringers een gemakkelijk doelwit zou zijn, ook al staan ze aan de Waalzijde. Deze huizen hebben vast en zeker niet tot de oorspronkelijke bouw behoord. Ook de constructies van de daken blijkt een ratjetoe. Dat is nooit de oorspronkelijke bouw geweest, maar is het gevolg van latere verbouwingen en toevoegingen van gebouwen. Daarnaast hebben veel gebouwen een gemetselde schoorsteen, zelfs een enkel bijgebouw heeft een schoorsteen. De vraag is wanneer de schoorsteen voor het eerst werd toegepast? In het noorden van Europa ontwikkelde zich in de 12e eeuw de eerste schoorstenen. Het oudst bekende voorbeeld dateert uit 1185 en is de schoorsteen van Conisbrough Castle in Yorkshire. Pas in de 16e en 17e eeuw kwamen schoorstenen ook terecht in huizen. In de middeleeuwen werd het rookluifel ontwikkeld. Het luifel boven het vuur verzamelde de rook en leidde de schadelijke chemicaliën door een gat in de muur naar buiten. (Bron: Geschiedenis van de Kachel).
Alles bij elkaar komt de hele bouw erg rommelig over. Zo staat de gehele Valkhofburcht scheef op het terrein, wat erg goed blijkt uit de plattergrond. Klik hier voor een afbeelding van die plattegrond. Daaruit blijkt ook dat de 'Karolingische' (beter is de Ottoonse) kapel niet als bouwwerk in de Valkhofburcht is opgenomen, maar als zelfstandig gebouw(-tje) bleef bestaan. Gelukkig heeft men die kapel niet gesloopt, ook later niet. Enig historisch besef had men indertijd blijkbaar wel. Deze kapel toegewijd aan St.Nicolaas stamt van ná 1087, immers toen werd St.Nicolaas in Europa pas bekend. Het is momenteel het oudste gebouw van Nijmegen, misschien zelfs van Nederland. Amsterdam voert ten onrechte de titel Sint Nicolaasstad. Die titel komt Nijmegen toe!
Interessant is een film over de maquette van de Valkhofburcht. Die vind je hier.

Is de Valkhofburcht zoals op deze bouwplaat wordt voorgesteld wel zo door Frederik Barbarossa zo gebouwd? Volgens de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek en de Rijksdienst voor de Monumentenzorg is over het uiterlijk van de Valkhofburcht uit de 12e eeuw niets bekend. De 17e- en 18e-eeuwse schilderijen geven alleen een indruk van de uitgebreide vesting van de graven van Gelre. Het enige bewijs voor de bouw van die burcht is de gedenksteeen. Maar die kan overal vandaan gekomen zijn, net als bijvoorbeeld de Romeinse gedenksteen die uit Pfünz kwam. Er werd in het verleden flink 'gehandeld' in Romeinse gedenkstenen, o.a. door Johannes Smetius en later door G.M.Kam van het voormalige gelijknamig Museum Kam.