Terug naar de beginpagina. Naar het overzicht in het kort.

Plaatsnamen in de historische geografie.

De plaatsnamen van Lorsch, tekst 25 uit "De Bisschop van Nijmegen".

Tussen 673 en 1025 bestaat een aantal oorkonden van de abdij van Lorsch en van de abdij van St. Vaast te Atrecht, waarin goederen en rechten van deze kloosters worden beschreven in de Batua. De akten bevatten 130 plaatsnamen, waarvan geen enkele in de Betuwe is aan te wijzen. In Frankrijk zijn ze door Albert Delahaye allemaal aangewezen.
Een groot aantal van deze 130 plaatsnamen is zo weinig geëvolueerd dat de huidige naam nog praktisch gelijk is aan de oude. Dr.P.Leupen de auteur van Het Bronnenboek van Nijmegen houdt halsstarrigheid vol, dat de Betuwe het Eiland van de Bataven is en ooit de Batua was. Waarschijnlijk heeft hij zich tóch gerealiseerd, dat in de Betuwe vanaf de 7e tot de 11e eeuw nooit 130 plaatsen kunnen hebben bestaan. Bovendien heeft hij in die akten geen plaats of naam kunnen ontdekken, die hem steun geeft voor zijn opvattingen. Daar maakt hij geen probleem van; hij laat het dit overstelpend namenmateriaal dat hem 130 maal tegenspreekt eenvoudig weg. Desondanks durft hij in zijn inleiding van zijn Bronnenboek te beweren, dat hij alle bronnen nauwkeurig onderzocht en gewogen heeft. De waagmeester moest de oorkonden van Lorsch wel met de voet onder het vloerkleed schuiven, want als hij deze op de schaal had gelegd, was zijn balans omver gegaan. Is het al onvergeeflijk dat hij dit materiaal liet liggen, het is een wetenschappelijk misdrijf niet één woord aan de overslag te besteden van een zo rijk materiaal in geografisch opzicht over de Batua. Met andere namen, overigens keer op keer foutief geïnterpreteerd, goochelt Leupen onophoudelijk om de teksten richting Nijmegen te forceren; de 130 plaatsnamen uit de Batua verzwijgt hij. Bij alle onbegrijpelijke dwangneurose over Karolingisch Nijmegen kan men dit welbewuste oplichterij noemen. Het gaat Leupen dus niet om gedegen historische onderzoek, maar slechts om eigen reputatieschade te voorkomen.
Met het verzwijgen van de 130 plaatsen van Lorsch in het Bronneboek van Nijmegen toont Leupen feitelijk het gelijk van Albert Delahaye aan. Hij geeft voor het verzwijgen immers geen verklaring, anders dan dat hij er geen raad mee weet.


We geven hier als voorbeeld de plaatsen die beginnen met 'A'. Wilt U alle 130 plaatsen weten? Bestel "De ware Kijk Op" waarin ze allemaal besproken worden.

Het is interessant en verhelderend om te vergelijken wat D.Blok en M.Gysseling over deze plaatsen schrijven in hun Lexicon of Woordenboek.

In het boek De Bisschop van Nijmegen op p. 47 t/m 53 of in De Ware Kijk op pagina 242 t/m 271 op vindt U alle 130 plaatsen, inclusief de twee landkaarten hierboven. Klik op de kaart voor een vergroting.

A B C D E F G H I K L M N O P Q R S T U V W

A

Adelricheim (lees Walricheim) is Wavrechain-sous-Dénain, op 7 km zuid-west van Valenciennes, of Wavrechain-eous Feauxr op 15 km zuid-west van Valenciennes.
Alsenenghe is Alsinghe ten zuiden van Millam, of Alsinghen bij St. 0maars.
Ambe is Ames op 11 km west van Béthune, of Ambricourt op 15 km noord-west van St. PoI- sur-Ternoise.
Analo is Annoeuillin bij Séclin, of Anneux bij Kamerijk.
Angeren is Dangermel, leengoed onden Ecu:iraa r ap 2 km zuid van Montreuil.
Angrisa of Angrina is Angresr op 5 km zuid-west van Lens.
Appeldro is Haplincourt , op 24 km zuid-west van Atrecht.
Archeim is Arques bíj 5t. 0maars, reeds in 668 bekend a1s Arkas.

In Frankrijk zijn soms meerdere opties te geven, aangezien vergelijkbare plaatsnamen meerdere keren voorkomen. Wat in elk geval een zekerheid is dat de plaats in Batua gelegen moet zijn. Het staat immers zo in de oorkonden genoemd. 		D.P.Blok noemt in zijn Lexicon de volgende plaatsen:
Adrichem, (Oud-) verdwenen, ca. 2 km ten oosten van Beverwijk (Noordholland).
Alsenege: wordt niet genoemd.
Ambe: wordt niet genoemd.
Analo: Anlo (Drente) 1139 copie 16e e.: in Anloe solvunt Anloe solvi[t].
Angeren: is Angeren op 5 km ten n-o van Bemmel (Gelderland in de Betuwe). Begin 9e eeuw. copie 1170-1175: in villa Angrina hubas ecclesiam unam (Cod-Lauresh, 115) eind 11e e.
Angrisa: Angrise (ca. 800-850) ligging onbekend, wrsch. Noordbrabant, 815-816 copie 1170-1175: in Angrisa mansum dimidium (Cod-Lauresh I 105; OBNB I 15).
Appeldro: Apeldoorn (Gelderland) 792-793 copie 1170-1175: in Felaouua ... in villa vel marca Appoldro duas partes de una huba (CodLauresh I 99).
Archem: Archem 5 km ten z van Ommen (Overijsel), 947 or.: curtes ... Arachem ... datas (DO I- 85) 973 or.: curtes ... Arachem ... datas (Dall 49)

Alleen Angeren wordt gelocaliseerd in de Betuwe. Daarnaast worden Noord-Holland, Noord-Brabant, Gelderland (Veluwe) en Overijssel als locaties genoemd. Er is nogal vaak sprake van een copie uit latere tijd. Hoe serieus zijn deze locaties?

Lees meer over de lexicon van Nederlandse toponiemen van Blok. 		M.Gysseling noemt in zijn Woordenboek de volgende plaatsen:
Adrichem: wordt niet genoemd. Wel Archem wat er op lijkt (?) bij Ommen -Arachem (947).
Alsenege: wordt niet genoemd. Wel Alsinghe (1178) en Alsinghem (1215) wat St.Martens-Lennik in Vlaams-Brabant (B) zou zijn.
Ambe: wordt niet genoemd. Wel Ambie (Limburg) / Ambeia (1157) waarvan geen nadere locatie wordt gegeven.
Analo: dat Andel in Noord-Brabant is. (1170) Lorsch ed.Glockner no.107.
Angeren: is Angeren op 5 km ten n-o van Bemmel (Gelderland in de Betuwe). Begin 9e eeuw. copie 1170-1175: Lorsch ed.Glockner no 115.
Angrisa: wordt niet genoemd. Wel Angre (1075) en Angres (1135) echter zonder bronvermelding van Lorsch.
Appeldro: Apeldoorn (Gelderland). in Appeldro 793 copie ca. 1170. Lorsch ed.Glockner no.99.
Archem: Archem (Ommen: Overijsel), 947 D Es 3.

Alleen Angeren ligt in de Betuwe. Gysseling is het alleen met Blok eens over Angeren (Bemmel) en Apeldoorn en Archem, die beide echter niet in de Betuwe liggen. Bij Analo verschillen ze duidelijk van mening: is het Anlo in Drente of Andel in Noord-Brabant? Ook beide niet in de Betuwe.

Lees meer over het toponymisch woordenboek van Gysseling.

Terug naar boven.

Voor een overzicht van alle plaatsnamen verwijzen we naar "De Ware Kijk Op" . Bestel het boek en oordeel zelf.