Het verblijf van de Ubiërs bij Keulen is een even grote misvatting als dat Julius Caesar in Nederland geweest zou zijn.
Volgens Caesar waren de Ubiërs de buren van de Suebi. Daarnaast woonden de Menapiërs (is Keltisch en betekent 'kustbewoners') die in Frans-Vlaanderen woonden waar Cassel (niet Kassel in Duitsland!) hun hoofdstad was.Caesar wijst er bij de Ubiërs ook op dat "zij wegens hun nabuurschap gewend geraakt waren aan Gallische gewoonten". Ze woonden namelijk precies op de grens van de Germanen en de Galliërs. Het moet dan toch voor iedereen duidelijk zijn dat het hier niet over Duitsland gaat maar over (Frans)- Vlaanderen. Tussen Keulen en Vlaanderen kun je toch niet van buren spreken.
In boek IV, 1, beschrijft Caesar de Suebi, die niet ver van de zee verbleven waarin de Renus uitmondt en waar de Germaanse Usipeten en Tencteri met een groot aantal mensen de Renus overgestoken waren. De oorzaak van die overtocht was het feit dat ze door de Suebi verschillende jaren opgejaagd en onderdrukt werden door oorlog. Ook in dit citaat gaat het duidelijk over de zeekust. Dat is dan óf de kust bij Katwijk óf in Frans-Vlaanderen , in elk geval gaat het hier niet over ergens in de buurt van Keulen of elders in Duitsland.
Deze teksten laten overduidelijk zien dat Julius Caesar te maken heeft gehad met de Ubiërs, de Suebi, de Tencteri en de Usipetes, die allen binnen een beperkt gebied bij elkaar woonden. De Tencteri en Usipetes woonden volgens Caesar niet ver van de monding van de Renus. De Ubiërs woonden over de Renus naast de Suebi, die de buren waren van de Menapiërs. De Renus die niet ver daarvan in de zee uitmondt. De Sygambri woonden tussen de Ubiërs en de Usipetes die weer naast de Tencteri woonden. De hier genoemde Renus die door Caesar ook Scaldis (zie bij Renus)genoemd wordt, was de Schelde. Dat het hier over Duitsland zou gaan, is op grond van deze teksten aantoonbaar onmogelijk en dus onjuist. Het gaat hier heel duidelijk over Noord-Frankrijk en wel precies over (Frans-)Vlaanderen waar de woonplaats van de Morini en Menapiërs onweerlegbare feiten zijn
Archeologen (i.c. Nico Roymans c.s.) hebben bij het Nederlandse Kessel de plek ontdekt waar de Romeinse veldheer Julius Caesar in 55 voor Christus twee Germaanse stammen versloeg. Dat maakte de Vrije Universiteit in Amsterdam bekend.
Tot op heden was de locatie van deze veldslag, waarover Caesar uitvoerig schreef in zijn De Bello Gallico, onbekend. Het is de vroegst bekende veldslag op Nederlandse bodem.
Er zijn zwaarden, speerpunten, skeletresten en een helm gevonden. De twee Germaanse stammen - de Tencteri en de Usipetes - kwamen uit het gebied ten oosten van de Rijn en vroegen Caesar om asiel. De veldheer weigerde dit verzoek en gaf zijn troepen opdracht om de stammen te vernietigen.
Het is volgens de onderzoekers voor het eerst dat de aanwezigheid van Caesar en zijn troepen op Nederlands grondgebied is aangetoond, tenminste, dat menen ze te kunnen stellen.
Maar is dat ook zo?
Van enkele deskundige historici kwamen terechte en goed onderbouwde reacties op dit verhaal van Roymans.
Zo noemt Evert van Ginkel het verhaal van Roymans 'selectieve waarneming', een 'hype' en 'er is teveel weggelaten om met zoveel stelligheid van een nieuwe ontdekking te kunnen spreken'. Van Ginkel laat weinig heel van de bevindingen van Roymans, waarbij opvalt dat Roymans zich vooral heeft laten leiden door een zucht naar sensatie, een archeoloog onwaardig. 'Er is feitelijk geen nieuws' schrijft Van Ginkel, want alle zaken die Roymans naar voren brengt zijn al sinds 1999 bekend. En toen was er niemand die over een veldslag van Julius Caesar sprak of schreef, ook Roymans zelf niet.
Anderen vulden dat aan met opmerkingen als 'een aangedikt verhaal om extra geld voor de archeologie te verkrijgen' en 'een wel zeer magere onderbouwing' en 'die link met Caesar bestaat vooral in het hoofd van Roymans zelf'.
Ook in SEMafoor van feb.2016 verschenen enkele artikelen waarin het verhaal van Roymans als onjuist, ongefundeerd en amateuristisch werd getypeerd. "Te genant voor woorden" en "We zijn beetgenomen met een ordinaire publiciteitsstunt", schreef Jeff van Hout dan ook zeer terecht.
Prof.dr.John de Vries uitte ook zijn kritiek. Op grond van baggervondsten stelde Roymans zijn beweringen. De wens zal toch niet de vader van de gedachten gaan worden bij de beoefening van de Archeologie!
Ook prof.Hugo Thoen was van mening 'dat er toch heel wat bedenkingen te maken zijn' tegen de beweringen van Roymans.
Het mag duidelijk zijn dat de beweringen van Roymans van tafel kunnen. Maar zoals dat gebruikelijk is in historisch Nederland, de mythe werd weer eens aangehaald en zal tot in lengte van jaren weer blijven bestaan.
Het kwalijke van de schertsvertoning van Roymans is dat weer eens de schijn wordt gewekt dat de traditionele opvatting toch op waarheid berust. En dat terwijl zijn hele verhaal uit 'baggerwerk' is opgebouwd en er nog steeds niets bewezen wordt.
Zo komen de mythen in de wereld! Met een gebrek aan feitelijke historische kennis wordt een verhaal gelanceerd dat slechts als een mythe gekwalificeerd kan worden. Nu mag Roymans professor en dokter zijn, maar ook hij moet bewijzen wat hij beweert. En dat is ook nu weer niet gebeurd.
Helaas trekt de niet deskundige lezer of toehoorder al snel de voorbarige conclusie dat "een professor dokter het toch wel zal weten". De kenners weten wel beter. Ook professoren zitten er wel eens faliekant naast, zoals met de de bisschop van Nijmegen in het Bronnenboek van Nijmegen overduidelijk is aangetoond.
En zo wordt een nieuwe mythe geboren, zeker als deze enkele keren in de media herhaald wordt en zo vanzelf een 'zekerheid' wordt.
En nu verschijnt er een boek van Tom Buijtendorp met als titel 'Caesar in de Lage Landen', waarin het verhaal van Roymans nog wat wordt aangedikt. Met bewijzen? Neen, met aannames, veronderstellingen en mogelijkheden, maar daarmee bewijs je niets. Lees hierover meer bij Caesar in de Lage Landen.
Verandert dit de loop van de vaderlandse geschiedenis?
Het antwoord is even simpel als kort: 'Neen'.
Er is immers altijd al van uitgegaan dat wat Julius Caesar vermeldt in 'De Bello Gallico' over Nederland ging.
De hele geschiedenis vanaf de Romeinse tijd is immers op dit feit gebaseerd geweest.
Immers Julius Caesar noemt de Renus, het Eiland der Bataven, de verschillende stammen als Tencteren en Usipeten, die de historici altijd in Nederland hebben geplaatst. Lang werd ook gedacht dat zelfs Nijmegen door Julius Caesar was gesticht, omdat op een gedenksteen van Frederik Barbarossa 'Cesar' werd vermeld. Later is deze zienswijze gecorrigeerd en heeft men dit als een onjuist gelezen insciptie opgevat, waarmee Caesar even gemakkelijk als hij er gekomen was, ook weer uit de geschiedenis van Nijmegen verdween.
Pontificaal wordt nu gesteld dat men nu hèt bewijs heeft gevonden voor het verblijf van Julius Caesar in ons land. Het zal de loop van de altijd aangenomen geschiedenis niet veranderen, maar nu wordt dan voor het eerst bewezen wat altijd maar is aangenomen.
Met dit eerste bewijs "dat Caesar hier was." zoals Roymans dat stelde, kan allereerst vastgesteld worden dat de hele geschiedenis vanaf Romeins Nederland nooit eerder bewezen is geweest. Die is blijkbaar altijd gestoeld geweest op veronderstellingen. Daarmee krijgt Albert Delahaye onbedoeld toch weer gelijk. Het is nooit bewezen geweest. Is het dat nu wel?
Als je het artikel leest en de hele uitzending van DWDD goed analyseert wordt er veel beweerd maar feitelijk toch ook nu weer NIETS bewezen. Dat blijkt wel uit de woorden van Roymans zelf als hij zegt: "Eén plus één plus één is drie". Het zijn dus 3 veronderstellingen die samen het bewijs moeten vormen.
Dat soort 'bewijzen' zijn er meer geweest in de geschiedenis. Zo kwam men ook tot de vele plaatsen waar de Varusslag plaats gevonden zou kunnen hebben. De juiste plaats van die veldslag is tot heden nog steeds niet onomstreden vastgesteld. Zie bij de Varusslag.
Het moet toch bij historici bekend zijn dat de Romeinen en zeker Julius Caesar bij zijn veldtochten, elke dag een kamp lieten aanleggen, compleet met spitsgrachten en palisades. Die palisades sjouwden de legionairs zelf mee. Van die kampen is in België, maar ook in Nederland nog nooit enig spoor teruggevonden. Zie bij Julius Caesar.
Wat wordt er nu feitelijk aangetoond?
De analyse van het hele verhaal valt uiteen in 3 onderdelen (1+1+1=3).
1. er zijn wapens en botresten gevonden die toegeschreven worden aan een veldslag;
2. het wordt gedateerd in de eerste eeuw vóór Chr.;
3. de enige beschreven veldslag uit die tijd was die van Julius Caesar in de Bello Gallico in 55 v.Chr.
Op deze analyse is heel wat aan te merken.
Ad 1. Of uit de vondst van enkele wapens en summiere botresten een veldslag af te leiden valt, is wel erg kort door de bocht. Een veldslag met Romeinse legionairs is een veronderstelling, maar er kan ook gewoon sprake zijn van een moordpartij tussen verschillende stammen.
Een veldslag met de Romeinen moet meer resten hebben opgeleverd dan het beetje wat nu gevonden zou zijn. Bovendien zijn de vondsten in de rivierbedding verspoelde resten. Daarmee is geen exacte locatie aan te tonen. Het waren dan wel drie kaakbeenderen van niet-lokale bewoners, maar daarmee is nog niet bewezen dat het om Romeinse soldaten gaat. En hoe verklaart Roymans de vondst van vele duizenden dierbotten? Daarover zwijgt hij, want het spreekt zijn betoog tegen. Het verzwijgen is veelzeggend! Het verzwijgen van tegenbewijzen is gemeengoed in de historische wereld.
Het kan ook net zo goed een ordinaire moordpartij geweest zijn (wat bewijs je met 100 skeletten waaronder die van vrouwen en kinderen?) of een rituele offerplaats (dierenbotten.).
En de gevonden wapens zijn ook aan anderen te koppelen, die hoeven niet door Romeinen gehanteerd te zijn, laat staan aan de legionairs van Julius Caesar. Er zijn daar eerder ook wapens gevonden die gedateerd werden in de eeuwen ná Christus. Import en (ruil-)handel bestonden ook al in de eeuwen vóór Christus.
Overigens blijkt het om 'oude' vondsten te gaan die nu als bewijs opgevoerd worden. Zie wat Roymans er zelf over schreef in 1999!
Er is dus geen enkel bewijs dat het hier om een grote veldslag gaat waaraan wel 430.000 vijanden hebben deelgenomen. Bovendien is niet bewezen dat het bij deze veldslag/moordpartij/offerplaats om Romeinen gaat, laat staan om een leger van Julius Caesar. Waar verbleef hij? Waar was zijn kamp? Prof. H.Thoen heeft na 50 jaar gedegen onderzoek vastgesteld dat Julius Caesar nooit in België is geweest, laat dan staan in Nederland. Er is zowel in België als in Nederland geen enkel Romeins kamp gevonden uit de eeuw voor Christus. En de Romeinen legden elke 40 km een kamp aan, waarin zij zich ook terugtrokken, zeker bij zwaar verlies zoals in de veldslag tegen de Tencteren en Usipeten. Ook andere historici zoals prof dr. A.W. Bijvanck hebben eerder verklaard dat er van een dreiging van Germaanse stammen in 55 v.Chr. in Nederland geen enkele sprake was. Van de Nederlands/Duitse Rijn als rijksgrens was toen ook nog totaal geen sprake.
Julius Caesar was dus nooit in België! En dan wel één keer in Brabant?
Ad 2. De genoemde C14 methode voor dateringen van vondsten staat toch ondertussen flink ter discussie. Zie de literatuur daarover. Een afwijking van 100 jaar wordt zelfs als 'normaal' beschouwd. Daarmee bewijs je dus niets uit exact het jaar 55 v.Chr. Het kan dus net zo goed om skeletten uit 50 ná Christus gaan, toen de Romeinen ondertussen wel in Nederland gearriveerd waren, als het al om Romeinse resten gaat. Dat moet als eerste aangetoond worden.
Maar ook met een C14 onderzoek bewijs je niet dat het om een veldslag van Romeinen gaat. Die zouden in 55 v.Chr. dus voordat heel Gallia veroverd was, alvast even een 'uitstapje' van zo'n 150 km. naar het noorden gemaakt hebben om bij Kessel Germaanse stammen te verslaan? Germaanse stammen die veel zuidelijker woonden en wel in (Frans-)Vlaanderen. (Zie de bronnen.) Waarom zouden zij in Kessel tegen Romeinen gaan vechten? Waarom zouden de Romeinen bij Kessel tegen Germanen gaan vechten waar ze totaal geen last van gehad zullen hebben. De Romeinen hadden nog niet eens heel Gallië veroverde en waren in Frans-Vlaanderen bezig om de overtocht naar Engeland voor te bereiden?
Ad 3. Over de plaats van de veldslag worden enkele zaken door elkaar gehaald om toch vooral maar de onwetende lezer of kijker te overtuigen. Julius Caesar schrijft nergens Rijn of Waal of Maas. Dat zijn interpretaties van historici uit het verleden. Caesar zelf schrijft over deze rivieren het volgende: "de Mosa heeft een deel van de Renus ontvangen dat Vacalus heet, vormt het eiland van de Bataven en werpt zich in de Oceaan en op ongeveer 80 mijlen van de Oceaan werpt zij (de Mosa) zich in de Renus". Het gaat hier dus niet over de plaats van de veldslag, maar over rivieren. De vraag blijft welke rivieren? Mosa en Renus waren namen van rivieren die meerdere keren voorkomen in de geschreven geschiedenis. Probeer de geciteerde tekst maar eens toe te passen in Nederland. Dat zal niet lukken en vormt al de eerste discussie. En het eiland van de Bataven? Vandaar stak Julius Caesar over naar Engeland en dat heeft men (op een enkele fabeloog na) toch ook nooit in Nederland durven plaatsen.
Het is onmogelijk gebleken om op grond van de geschreven bron van Julius Caesar een geografische reconstructie in Nederland te maken. Daar is tot heden ook geen enkele historicus in geslaagd. Past men de teksten toe in Noord-Frankrijk, dan komt men er veel beter mee uit. Zie bij Julius Caesar.
Vast staat dat Julius Caesar in 55 v.Chr. nog maar net begonnen was aan zijn verovering van Gallia. Hij was ook bezig met de voorbereiding van een overtocht naar Engeland. Hij noemt als volkeren naast Tencteren, Usipeten en Eburonen ook de Menapiërs (is Keltisch en betekent 'kustbewoners') en de Morini en die zal niemand in Nederland plaatsen. De Menapiërs waartegen hij streed, woonden niet in Brabant. Hun hoofdstad Castellum Menapiorum is het huidige Cassel. De Morini woonden eveneens in Frans-Vlaanderen, aan de kust van Het Kanaal, waar Terwaan (Therouanne) hun hoofdplaats was. Dat gebied is een logisch plaats als je naar Engeland wilt oversteken. Caesar sloeg een kamp op in Fréthun en wel op het punt 'waar je de overkant ziet'. Dat kamp staat nog steeds bekend als 'Camp de César'. Dat plaatselijke stammen de Romeinen dan wel eens hinderden en er wat schermutselingen ontstonden, is begrijpelijk. Op het moment van de veldslag die hier bedoeld wordt bevond Julius Caesar zich overigens te Amiens. Hij was er dus niet eens zelf bij.
De ultieme vraag die gesteld moet worden "Hoe weet je nu dat het om Romeinen gaat en wel om die ten tijde van Julius Caesar?" wordt door Roymans niet beantwoord. Dat hij daarover zwijgt is veelzeggend.
In het betoog van Herman Pleij*) in de uitzending van DWDD (De Wereld Draait Door) werd de historische waarheid ondergeschikt aan zijn enthousiasme. Hij noemt ook een aantal details uit de Bello Gallico om zijn pleidooi te ondersteunen die echter op geheel verschillende plaatsen staan en geen relatie hebben met deze strijd. Het zijn uit hun verband gerukte fragmenten. Zo werd en wordt blijkbaar nog steeds geschiedenis geschreven.
*) Heeft Pleij als emeritus hoogleraar Nederlandse letterkunde ook kennis van de klassieke Romeinse (Latijnse) literatuur? Hij moet dan eerst maar eens De Bello Gallico van Julius Caesar gaan lezen om te zien wat deze zelf schrijft.
Pleij schetste van de Germanen een negatieve karikatuur terwijl Julius Caesar helemaal niet zo negatief is als Pleij beweerde. Stemmingmakerij noem ik dat, om vooral de aandacht van de werkelijke geografische problemen af te leiden. In de Bello Gallico IV, 6-9, is toch duidelijk sprake dat Caesar overeenkomsten sluit met Germanen en dat Caesar hen de vrijheid schonk. Hoezo bloedbad of zelfs genocide? Het wordt er met de haren bijgesleept om vooral toch de media te bedienen en het verhaal te kunnen 'verkopen'. Met historische wetenschap heeft het niets van doen. Caesar schrijft ook positief dat er bij de Germanen een verbod geldt op de import van wijn, om een voorbeeld te noemen, want volgens hen vermindert deze drank het uithoudingsvermogen en moed van de mens. Caesar kende de Romeinse bacchanalen en de gevolgen ervan maar al te goed. Ook Tacitus waarnaar Pleij verwees schrijft eerder lovenswaardig dan negatief over de Germanen.
Tacitus schrijft (eind eerste eeuw na Chr.) dat de Romeinen meerdere bondgenootschappen met de Germanen hebben gesloten. In zijn werk 'Germania' kun je duidelijk lezen dat hij ze zelfs als voorbeeld voor de Romeinen stelt. De Romeinen zouden een voorbeeld kunnen nemen aan de gewoonten en zeden van de Germanen, schrijft hij. Hun huwelijkstrouw (de vrouwen nemen daar slechts één man), de verzorging van gewonden, de gastvrijheid, ze kennen geen slavernij zoals bij de Romeinen gebruikelijk, het begrafenisritueel en andere gebruiken en gewoonten van de Germanen worden door Tacitus geroemd. Zij nemen de lijken van hun kameraden mee, zelfs in veldslagen die onbeslist blijven, schrijft Tacitus. Hoe kan Roymans dan beweren dat hij skeletten van Germanen heeft gevonden? Tacitus schrijft ook dat de Germanen meer belang hechten aan goede zeden dan er elders aan goede wetten wordt gehecht. Dat elders, wat wel uit de context blijkt, heeft betrekking op de Romeinen zelf, die met hun bacchanalen er vaak maar op los leefden, wat voor Tacitus een gruwel was. Regelmatig wijst hij op het gebrek aan zeden en de verloedering binnen de Romeinse maatschappij.
Het beeld dat Herman Pleij in zijn overdreven enthousiasme voor de bühne schetst is dus verre van juist. Hij geeft een totaal vertekend beeld van de Germanen, wat door Nico Roymans uiteraard graag wordt omarmd om zijn opvatting van genocide te kunnen onderbouwen. Daar was in dit geval totaal geen sprake van. Ook is het opvallend dat hij de ene keer de mededelingen van Caesar tot op de letter volgt (bij de locatie van de veldslag) en een andere keer (bij het aantal vijanden) die als sterk overdreven beoordeeld. Dat is natuurlijk nodig om de minimale vondsten van zo'n grote veldslag te kunnen verklaren.
Opvallend is ook een eerdere publicatie van Roymans uit 2004: Ethnic Identity and Imperial Power : The Batavians in the Early Roman Empire. Te downloaden vanaf: http://dare.uva.nl/aup/en/record/172930 waarin hij juist argumenten aanvoert waarom hier NIET sprake kan zijn van de veldslag van Julius Caesar tegen de Tencteren en Usipeten. Waarop baseert hij nu zijn wijsheid? Slechts op een onzuivere C14 analyse?
Is nu het bewijs geleverd?
Het enige antwoord op deze vraag moet zijn: nee! Het hele verhaal van Roymans kan gekwalificeerd worden als 'whisfull thinking'. Ook de nieuwe interpretatie van deze (soms al oudere) vondsten vormen geen enkel bewijs. Het is een 'Hansje Brinker'-verhaal. Iedereen weet dat dat ook nooit gebeurd kan zijn, maar blijft in dat mooie fabeltje geloven.
Feitelijk heeft dit verhaal van Roymans eenzelfde niveau als dat van Hansje Brinker; het is te gênant voor woorden. We zijn weer eens beetgenomen met een ordinaire publiciteitsstunt met als belangrijkste doel het belang aan te tonen en meer geld los te krijgen voor het archeologisch onderzoek.
Sinds de historische wetenschap niet langer meer een zaak van geloven maar van weten moet zijn, dienen de bewijzen op onomstreden technisch onderzoek gebaseerd te zijn en niet op veronderstellingen. Ik ben benieuwd naar het verslag van deze archeologisch vondsten.
De visie van Albert Delahaye.
Julius Caesar is nooit in Nederland geweest. Daarvoor bestaat geen enkel bewijs. Zijn hele verblijf moet in Gallia geplaatst worden, wat zijn boek over de Gallische Oorlog ook al duidelijk aantoont. Dat Nederland ooit tot Gallia behoord zou hebben is net zo min ooit aangetoond.
Het verblijf van Julius Caesar en alle geografische details die hij noemt zijn zondermeer in Frankrijk te plaatsen. Enkele feiten tonen dat ook onweerlegbaar aan, zoals de plaats waar hij vanuit het Eiland van de Bataven overstak naar Engeland. Er is geen enkele historicus die durft te beweren dat hij vanuit de Betuwe overstak naar Engeland. Het land van de Bataven lag rondom de naar hen genoemde hoofdstad Béthune. Vanaf de streek "waar je de overkant kunt zien" stak hij over en precies dáár ligt nu de Kanaaltunnel.
Dat Julius Caesar een omweg via midden-Nederland gemaakt zou hebben om naar Engeland te gaan is een complete farce. Op dat moment was hij nog bezig om het noorden van Frankrijk te veroveren. Zo verbleef hij in 55 v.Chr. nog in Amiens (bij de Ambiani) om van daaruit de voorbereidingen voor de oversteeek naar Engeland te regelen.
Kijk wat Julius Caesar er zelf over vermeldt.