De Varusslag (in Duitsland ook wel Varus-slacht genoemd) was de veldslag in het jaar 9 na Chr. tussen de Germanen en de Romeinen, waarbij het leger van Varus, dat bestond uit 3 legioenen (is 18.000 man), totaal werd vernietigd. Varus en veel andere Romeinen pleegden zelfmoord door zich op hun zwaard te werpen. Andere Romeinen werden gevangen genomen en enkelen werden pas 40 jaar later uit hun slavernij bevrijd.
Dit is de algemeen aangenomen opvatting.
Overigens was Varus zelf ook medogenloos. In Syrië had hij duizenden krijgsgevangen laten kruisigen, een 'gewone' doodstraf bij de Romeinen. Dat lot heeft ook Christus en later de apostelen Petrus en Paulus ondergaan
Hoewel de beschrijving in Cassio Dio's Romeinse geschiedenis het meest gedetailleerd is, werd dit werk bijna twee eeuwen na de gebeurtenis geschreven en wijzen sommige details, die niet vermeld worden door eerdere auteurs, er zeer waarschijnlijk op dat zijn werk eerder als een literaire bewerking van de gebeurtenissen moet worden gezien, dan als een echt betrouwbare historische beschrijving.
Zo noemt Cassio Dio nergens het Teutoburgerwoud. Het Duitse Teutoburgerwoud kreeg die naam ook pas in de 17e eeuw door toedoen van Philipp Cluverius en juist aanleiding van de daar vermeende veldslag. Tevoren heette dit gebied 'Osning'. (Bron: Larissa Eikermann).
Uit de vondsten in Kalkriese komt de nodige twijfel naar voren. Zie de bevindingen van de verschillende onderzoekers hiernaast. Er zijn daar inderdaad Romeinse sporen van een veldslag gevonden, maar niets wat wijst op de aanwezigheid van veel Germanen of een grote veldslag. Het kan derhalve ook een veldslag tussen verschillende Romeinse legeronderdelen zijn geweest, wat enkele historici meenden. Zoals Tacitus in Ann. I, 17 en 23 schreef, waren de verhoudingen binnen de Romeinse legers allerminst eensgezind. Er kwam veel rivaliteit voor tussen legeronderdelen. Enkele veldslagen tussen legeronderdelen zijn dan ook bekend, zoals die tussen Julius Caesar en Scipio in de veldslag bij Thapsus, zoals beschreven in de Afrikaanse Oorlog (Auct.B. Afr.War 81-83). De tragische moord op Caesar en andere keizers zijn ook voorbeelden van de rivaliteit en strijd tussen verschillende partijen in de Romeinse wereld, die wel degelijk bestond.
De veldslag van Varus vond plaats in of bij het "Teutoburgiensis Saltus". Dat het hier om het Duitse Teutoburgerwoud zou gaan is een veronderstelling, gestoeld op bekende locatiefouten.
Grote delen van Germanië zijn door Romeinse troepen bezet. Maar daar is in betreffende delen van Duitsland geen spoor van teruggevonden. Op hun terugmars naar hun winterplaats worden Publius Quinctilius Varus en zijn leger in een hinderlaag gelokt. De bedenker van deze samenzwering is de Cherusk Arminius. De 'vertaling' van de naam Arminius in Hermann geeft al de onzorgvuldigheid van de Duitse historici aan. In drie dagen worden het 17e, 18e en 19e legioen door de Germanen afgeslacht. De tragische nederlaag gaat als 'Varusschlacht' de geschiedenis in.
De Varusslag wordt traditioneel in Duitsland geplaatst, dat immers "Germania" was. Albert Delahaye heeft aangetoond dat Germania Frans-Vlaanderen was en dan komt ook de traditionele plaats van de Varusslag op losse schroeven te staan. Zeker als je de perioden die eraan vooraf gingen (Caesar en Drusus) en die erna kwam (Germanicus) erbij betrekt. Beide perioden vinden onweerlegbaar aan de kust van de Oceaan en wel aan Het Kanaal plaats.
In Duitsland is de plaats van deze grote veldslag nog steeds niet met zekerheid gevonden. Elke genoemde locatie, en dat zijn er inmiddels meer dan 700, kan men met goede argumenten betwijfelen.
De plaats van de Varusslag te Kalkriese wordt tot heden "bewezen" met de vondst van munten, Romeinse artefacten, zoals de gedenksteen van Marcus Caelius (zie hieronder) en menselijke en dierlijke overblijfselen. Maar deze vondsten bewijzen niet dat het hier om de Varusslag gaat. Hier kan elke slag geleverd zijn. De locatie Kalkriese voldoet in elk geval niet aan wat er vanuit de schriftelijke bronnen over bekend is. Waar zijn hier de onmetelijke en ondoordringbare moerassen? Waar is hier de (zee-)kust dichtbij?
Grafsteen van Marcus Caelius, gedood tijdens de slag van Varus. De inscriptie luidt:
M(arco) CAELIO T(iti) F(ilio) LEM(onia) BONN(onia) (I) O(rdini) LEG(ionis) X II X ANN(orum) L III S CECIDIT BELLO VARIANO OSSA INFERRE LICEBIT P(ublius) CAELIUS T(iti) F(ilius) LEM(onia) FRATER FECIT.
Vertaling:
Voor Marcus Caelius, zoon van Titus, uit Boulogna in het district Lemmonia, Aanvoerder van het 18e legioen; hij stierf in de ouderdom van 53 jaar tijdens de oorlog van Varus. De beenderen (van de vrijgegevenen) mogen hier ook worden begraven. Publius Caelius, zoon van Titus, van het district Lemmonia heeft deze grafsteen opgericht.)
Deze gedenksteen die bewaard wordt in het museum te Bonn, wordt gezien als een doorslaggevend bewijs dat de Varusslag in Duitsland heeft plaats gevonden. De steen werd gevonden tussen Xanten en Birten, op de Fürstenberg en is gemaakt van limestone (een kalkgesteente) afkomstig uit de Lorraine in noordoost Frankrijk. Hij is 1.37m hoog en 1.08 m breed. De enige zekere vermelding op deze steen is de plaats Boulogne en die ligt of in Itali235; of Griekenland (?) of, inderdaad, in Frans-Vlaanderen: Boulogne-sur-Mer.
En welk bewijs geeft de vindplaats? Geen enkele ten gunste van Kalkriese, want dan had die steen immers daar gevonden moeten worden. De gedenksteen kan overal opgericht zijn door Publius Caelius, de broer van Marcus, waar hij zich op dat moment bevond, onafhankelijk van de plaats van de veldslag.
Theodor Mommsen (1817 - 1903), historicus en een van de belangrijkste Duitse archeologen van de 19e eeuw, die in 1902 ook de Nobelprijs voor Literatuur ontving voor zijn werk "Römische Geschichte", bespreekt de kwestie van de locatie, die nog niet volledig is opgehelderd , waarop de Varusslag plaatsvond, en toont mogelijke locaties. Ook hij schets meerdere mogelijkheden. In 1885 zag Mommsen het gebied ten noorden van de Kalkrieserberg in het Wiehengebergte als slachtplaats aan vanwege muntvondsten.
In de loop der eeuwen zijn er honderden theorieën en speculaties over de locatie van de Varusslag ontstaan, vooral sinds het begin van de 16e eeuw, toen Tacitus' Germania en Annales werden herontdekt. Vanaf die tijd werd Germania als Duitsland opgevat en de Germanen als Duitsers, met als gevolg dat ook de Varusslag in Duitsland werd gezocht.
Ook de Nederlandse historici hebben de plaats van de Varusslag altijd betwist. Geen enkele tot nog toe gehanteerde locatie is een zekerheid. Steeds is de conclusie dat men slechts kan veronderstellen dat de slag toch elders heeft plaatsgevonden.
Keizer Gaius Caesar "Caligula".
Een Romeinse vuurtoren zoals bij Boulogne stond maar daar is afgebroken. Op de afbeelding eenzelfde vuurtoren die aan de overkant van Het Kanaal bij Dover staat. Zie voor meer informatie over deze vuurtoren de tekst hiernaast.
"Even dachten de inwoners van het Achterhoekse dorp Varsseveld een claim to fame te hebben als strijdtoneel van de beroemde Varusslag in 9 na Christus, maar tegenwoordig herinnert alleen het enigszins opportunistisch opgerichte monument aan de rand van het dorp nog aan dit achterhaalde denkbeeld". Archeobrief 1, maart 2010.
De inwoners van Varsseveld (zie daar) hebben jarenlang in de veronderstelling geleefd, dat de veldslag zich in hun woonplaats had voltrokken. Een groot gedenkteken diende om de herinnering levendig te houden. De Historische Kring Varsseveld was er in 1984 al niet blij mee dat er een gedenkteken werd geplaatst. In Varsseveld is immers nooit enig bewijs gevonden van die veldslag. Het verhaal dat die veldslag in de Achterhoek zou hebben plaatsgevonden werd in de jaren 30 van de 20ste eeuw in de wereld gebracht door een oud-marinier uit Apeldoorn (de vakman, ofwel hoe komen historische tradities tot stand). Dat er altijd twijfel en gereserveerdheid bestaan heeft over de locatie Varsseveld blijkt terecht.
Toch zijn er nog steeds zich 'deskundig' wanende personen die menen dat de Varussslag werkelijk in Varsseveld plaats vond en die dit met een wanstaltig monument menen te kunnen aantonen. In de naam van het dorp meent men de naam van Varus te herkennen. Aan hun deskundigheid mag dus ernstig getwijfeld worden.
Volgens het Oud-Nederlands Woordenboek is de etymologie van Vars(seveld) afkomstig van Furs(seveld). Furs is 'gebogen', ofwel een gebogen (rond) lopend veld. Volgens het etymylogisch woordenboek van Franck-van Wijk is 'vars' een jongen stier (vergelijk vaars). Het 'var' zou ook betrekking kunnen hebben op een mannelijk zwijn. Het komt er dus op neer dat de plaatsnaam Varsseveld betrekking heeft op een weiland voor een jongen stier of een varken, wat precies aansluit bij het agrarische karakter van de streek. Dus geen Varusslag, maar een varkenswei. Volgens de Oudheidkundige Werkgemeenschap van Varsseveld komt de plaatsnaam van varsse, moeras, dus zeker niet van veldheer Varus (ook al zijn er 4 letters hetzelfde). Het is een goed en zoveelste voorbeeld van volks-etymologie en wijsheid waarmee de geschiedenis van Nederland vol zit, maar die niet gebaseerd is op historische kennis en feiten.
Als men de bronnen niet kent moet men zich niet met geschiedenis bezig houden. Wat in de 17e eeuw gold als historische kennis is hopelijk tegenwoordig achterhaald, hoewel? De VVV's moeten eens te raden gaan bij de echte historici en zich niet langer laten leiden door toeristisch aantrekkelijke mythen.
Het Varusmonument in Varsseveld.
In de top een Romeinse helm als windvaan; in de voet herkent men de letters V-I-V (Varus in Varsseveld? of Varusslag is verzinsel?) tussen een aantal betonnen ballen. Of heeft het V-I-V betrekking op de plaatselijke voetbalclub?
Dit monument is vergelijkbaar met het 50 meter hoge Hermannsdenkmal bij Detmold. Dat is eveneens een schreeuwend groot monument waarmee men meent de geschiedenis te kunnen bewijzen, maar dat staat ook op de verkeerde plaats.
Varsseveld staat weer voor joker.... (lees meer). Het monument in Varsseveld is symbolisch. De Romeinse helm als windwijzer: blijkbaar draait men hier met alle historische winden mee. Het monument staat op het uiterste randje van het dorp, weggestopt achter hoge bomen en praktisch onbereikbaar voor de bezoeker. Er staat ook geen informatiebordje bij, dus je moet maar raden wat dit monument voorstelt en waarom het hier staat. Het is alsof Varsseveld zich ook schaamt voor dit groteske bedrog. Hoewel, de inwoners van Varsseveld hebben nergens weet van. Niet van de Varusslag en niet van dit schreeuwende monument. Dat is er ook gekomen door de bedrijving Varsseveld dat meende nieuwe inkomsten te kunnen verwerven. De Oudheidkundige Werkgemeenschap stond het schaamrood op de kaken toen het monument er ondanks alle tegenwerpingen toch kwam.
De juiste locatie van de Varusslag en de plaats van het Teutoburgerwoud moet gezocht worden aan de kust van het Kanaal in Frans-Vlaanderen waar sinds Julius Caesar ook de Romeinen verbleven. In 9 n.Chr. was er nog geen Romein in midden-Duitsland geweest, laat staan 3 legioenen. Het Teutoburgerwoud is genoemd naar de inwoners van dat gebied, de Teutones. En zoals bekend verondersteld mag worden lag Flandia Teutonica ook daar. Zie verder bij Teutoons, Diets, Dutch, Nederlands.
Het is ook precies dit gebied waar de oorsprong van de Nederlandse taal ligt, waar de naam Holland vandaan komt en waar ook de eerste graven van Holland en Gelre vandaan kwamen. Zelfs de 'Nederlandse' leeuw, die van de Vlaamse leeuw afstamt, en veel 'Nederlandse' plaatsnamen van Middelburg tot Leeuwarden (Lewarde) en Groningen (Groenighen) komen ook uit dit gebied.
De locatie van de Varusslag is vergelijkbaar met de locatie van het klassieke Dorestad in Wijk bij Duurstede. Beide voldoen niet aan de kenmerken die we uit de klassieke teksten kennen. Zo was Dorestad een rijke handelsstad en geen dorp van vissers en jagers. De Varusslag vond plaats in het saltus Teutoburgensis in het gebied van de Cherusken. De Cherusken woonden aan de kust van het Kanaal waar ze ruzie maakten met de Hermunduren over zoutwinning.
Ook in Duitsland heeft vanaf het begin discussie bestaan omtrent de locatie van de Varusslag.
Hans Delbrück (1848-1929) was jarenlang de felste aanhanger van de Wezertheorie. Hij plaatste het zomerkamp bij de stad Minden en laat de Varusslag bij de Dorenschlucht -waar nu nog steeds het Hermannsdenkmal staat- plaats vinden. Toch erkende Delbrück dat zijn theorie op losse veronderstellingen berust wat nog steeds geldt voor andere veronderstellingen.
De laatste opmerking is onjuist. Tacitus schrijft nergens Rijn of Eemsmonding (dat zijn hedendaagse interpretaties), maar 'renus' en 'amisia'.
700 locaties, maar nog steeds niets met zekerheid bepaald.Over de Varusslag, de veldslag in het Teutoburgerwoud, zijn vele boeken geschreven en verschenen (zie afbeelding hiernaast rechts en hieronder), met name in Duitsland, maar de juiste locatie is nog steeds niet gevonden. Of toch wel? De held Arminius speelt hierin een prominente rol. Lees meer over hem in het boek Teutoburg van Valerio Massimo Manfredi.
Het kaartje hiernaast toont een aantal plaatsen waar men een poging deed om de plaats van de Varusslag te localiseren. Helaas zonder resultaat. In Duitsland spreekt men nu over "Römische Rätsel".
Opzienbarend nieuws. Romeins borstpantser ontdekt in Kalkriese.
In september 2020 hebben archeologen in Kalkriese een borstpantser gevonden, wat zij beschouwen als "de unieke vondst van de eeuw". Het Romeins pantser stamt uit de tijd van de Romeinse keizer Augustus (30 v.Chr. tot 14 n.Chr.). Zoals de wetenschappers aankondigden, is het het enige bewaard gebleven borstpantser ter wereld dat "nieuwe inzichten in de Romeinse bewapeningstechnologie" mogelijk maakt. Kalkriese bij Bramsche (district Osnabrück) wordt beschouwd als een mogelijke plaats waar de Varusslag zou kunnen hebben plaats gevonden in het jaar 9 na Christus, waarbij drie Romeinse legioenen werden verslagen door Germaanse troepen.Drie Romeinse legioenen, dat zijn zo'n 18.000 soldaten. En dan vinden ze nu één borstpantser? Hoeveel bewijs vormt dat? En wat is het bewijs dat het uit de tijd van Augustus stamt? Dat kun je uit zo'n verroeste klomp ijzer (zie afbeelding) toch niet opmaken? Dat er een veldslag heeft plaats gevonden bij Kalkriese is zonder twijfel zo. Maar voor de Varusslag zijn de vondsten tot nu toe veel te minimaal. Er kwamen liefst 18.000 legionairs om en honderden vrouwen, kinderen en slaven. Daarnaast tientallen paarden en hoeveel karren en wagens zijn er ook op het slagveld achtergebleven? Het kan ook een treffen van twee Romeinse legioenen geweest zijn, immers er zijn geen aanwijsbare vondsten bekend die naar de Germaanse stam van de Cherusken wijzen. En dat er in de Varusslag geen enkele Germaan omgekomen is, valt ernstig te betwijfelen. Die twijfel is er bij de wetenschappers ook, immers zij spreken van een mogelijke plaats van de Varusslag. En wat betreft die 'nieuwe inzichten'? Op talloze hedendaagse afbeeldingen van Romeinse legionairs zie je dit borstpantser al. Welke nieuwe inzichten kennen we nog niet?
Zoals zo vaak wordt ook hier weer een vondst opgevoerd die feitelijk het tegenover gestelde bewijst dan wat men er zo graag mee zou willen bewijzen. Met één borstpantser, dat een unieke vondst wordt genoemd, bewijs je niets over een veldslag waarbij minstens 18.000 legionairs sneuvelden.
In Duitsland is men sinds de 16e eeuw op zoek naar de juiste locatie van de Varusslag, de grootste en vernietigende veldslag tussen de Romeinen en de Germanen. Omdat men het Germania van Tacitus altijd als Duitsland beschouwde, heeft men daar altijd gezocht naar de plaats van de Varusslag. Tevergeefs. Ondanks alle pogingen en argumenten heeft men de juiste locatie er nog steeds met zekerheid gevonden.
Tacitus geeft in zijn Annales I hoofdstuk 59 tot 62 een omschrijving van de plaats van de Varusslag. Het betreft een landschap zonder bergen en ravijnen, maar een vlakte met zompige moerassen. Zie bij de teksten
|
|
Tegenwoordig houdt men in het algemeen de locatie Kalkriese bij Osnabrück voor de plaats van de Varusslag. Maar deze locatie voldoet niet aan alle details in de verschillende klassieke teksten genoemd. Hier zijn geen grote moerassen en het ligt ook niet in de nabijheid van de kust. Ook in Duitsland zelf heeft de archeologie grote twijfels bij deze locatie. Ondanks dat er overblijfselen van een Romeins veldslag is gevonden, twijfelt men toch omdat de vondsten niet van een omvang zijn die voldoet aan de beschrijvingen in de teksten. Er zijn immers 3 legioenen in de pan gehakt. Met vrouwen, kinderen handelaars en bedienden (slaven) zou het gaan om een groep van tussen de 25.000 en 36.000 personen (daartussen lopen de schattingen uiteen). Dan kan men niet aankomen met een handjevol Romeinse relicten en weinig tot geen relicten van Germanen die daar ook in grote getalen gesneuveld zijn. Er heeft zich in Kalkriese wel een veldslag voorgedaan, maar men houdt er ter dege rekening mee dat het een strijd was tussen twee Romeinse afdelingen, zoals die wel vaker plaats gevonden hebben. Moord en doodslag was ook in de Romeinse legers geen uitzondering. Die legers bestonden ook uit legionairs uit verschillende volkeren die elkaar niet altijd vredelievend gezindt waren. Vergelijk daarmee het verhaal tussen de twee broers Arminius en Flavus die uiteindelijk tegenover elkaar stonden in de veldtocht van Germanicus.
De Varusslag had niets heldhaftigs. Het was een niets en niemand ontziende slachtpartij.
Kennis over de de Varusslag (of Varusschlacht; schlacht=strijd, maar het was een slachtpartij) krijgen we niet van deelnemers of ooggetuigen, maar van vier auteurs die er over geschreven hebben: Tacitus, Florus, Cassius Dio en Velleius Paterculus.Deze vier auteurs geven geen precieze informatie over de geografische locatie van de gebeurtenis. Het verloop van de strijd wordt alleen beschreven door Cassius Dio. Met uitzondering van Velleius Paterculus, schrijven alle auteurs minstens 90 jaar na de gebeurtenissen. Wat hun bronnen zijn of waarop zij hun kennis baseren blijft onbekend.
Bij het bestuderen van de teksten van deze auteurs, zijn er enkele verschillen en overeenkomsten te zien. Alle auteurs verwijzen naar het ongunstige terrein, bos- en moerasgebied (Vell. II 119, 2; Flor. II 30, 36; Tac. Ann. II, 61) en naar het ongastvrije klimaat, regen en kou (Cass. Dio LVI, 20, 3). Het bekwaam gebruik maken van de topografische omstandigheden (bos, moeras en slechte paden) door Arminius, wordt gezien als bedrog en verraad aan Rome (Vell. II 119, 2; Flor. II 30, 36; Cass. Dio LVI 20, 4). (Arminius had een Romeinse opleiding genoten en was ereburger geworden en prefect in het Romeinse leger). Bekijkt men wat ze over de plaats van de Varusslag vermelden dan komt men maar tot één conclusie: de slag vond plaats in het land van de Cherusken en Teutonen, volgens Albert Delahaye was dat Frans-Vlaanderen, die dat aanvult met meerdere gegevens o.a. van Tacitus (zie daar).
Uit andere gegevens blijkt dat de Cherusken aan de kust van de oceaan woonden, zoals op de Peutingerkaart ook te zien is met hun naam Cherustini.
Cassius Dio schreef in het Grieks en is de enige die bergen zonder verhogingen en ravijnen noemt. Als je van de Griekse tekst van Cassius Dio de Italiaanse vertaling neemt en die in het Nederlands vertaalt dan worden die 'bergen met ravijnen' in het Italiaans vertaald met een ruw terrein. Je krijgt dan een heel ander beeld van de plaats van de Varusslag. Cassius Dio is zelf, voor zover bekend, nooit in Gallië of Germanië geweest, dus hij zal geen juiste voorstelling van het landschap gehad hebben. Wellicht heeft hij de beschrijving van het landschap wat ongerepter en ruwer willen maken, om het verlies van de Romeinen meer aannemelijk te maken.
Wat deze schrijvers precies schreven over de Varusslag kunt U lezen in de teksten.
De visie van Albert Delahaye.
De Varusslag heeft zich dan wel in Germania voorgedaan, maar in het Germania van Tacitus en dat was niet Duitsland maar Frans-Vlaanderen. Alle details uit de teksten die hierover handelen, en die nooit in Duitsland hebben gepast, passen wel in Frans-Vlaanderen. De nabijheid van de Oceaan met een waddenkust waarin ook rotsen voorkomen, de grote moerassen, de berghellingen en de vlakten, die in de verschillende teksten worden genoemd, passen feilloos in het Frans-Vlaamse landschap.
Tacitus schrijft dat Germanicus vanuit Vetera, van waaruit de tocht ondernomen werd, via de Oceaan en de Amisia met zijn vloot het slagveld van Varus bereikte. In de traditionele opvatting zou dat een tocht van zo'n 600 km door de Rijn, over de Noordzee en de Eems betekend hebben en dan nog een dikke 100 km over land (de rode lijn op het kaartje hieronder), terwijl hij vanuit Vetera (in de traditie Xanten) op relatief eenvoudige en in korte tijd het gebied nabij Osnabrück bereiken kon (de gele lijn). De traditie houdt er dus een zeer onlogische, zelfs een onmogelijke route op na.
Conclusie: de plaats van de Varusslag lag niet in midden-Duitsland, maar in het Germania van Tacitus.
De onderliggende vragen zijn: Was Vetera wel Xanten? Of was het misschien Visterie in Noord-Frankrijk? En vond de Varusslag toch plaats in Noord-west Frankrijk (bij Thiembronne), waar immers de Wisurgis stroomde, dat niet de Weser was maar de Wimereux?
Heuvelachtig landschap bij Saint Omer, nu gecultiveerd, toen de uitloper van het oerbos Hercynisch Woud.
In de streek rondom Thiembronne vond de slag in het Teutoburgerwoud plaats en niet in Duitsland. Klik op de kaart voor een vergroting.
Het Teutoburgerwoud was het woud van de Teutones en die woonden in Frankrijk. Lees meer over de Teutones en hun taal bij Diets.
De klassieke Romeinse (en Griekse) schrijvers.
Het grote misverstand is ontstaan door het verkeerd begrijpen van Romeinse schrijvers die toch wel duidelijke taal spreken. Vanwege het dogma dat de Renus de Rijn is, werd het Romeinse Germania op Duitsland geprojecteerd, dat vervolgens ook een dogma werd.
De omgeving van Thiembronne voldoet in elk geval beter aan de omschrijvingen van het terrein van het slagveld van de Varusslag. Hier worden in het ruwe terrein de bekende 'truck-trial-wedstrijden' voor zware vrachtwagens verreden (zie de foto's hierboven). De 'Rue du Marais' vlak bij dit circuit in Thiembronne geeft aan dat er ook moerassen voorkwamen en nog voorkomen. Bovendien ligt Thiembronne aan de kust en is het verhaal van Germanicus hier exact van toepassing.
In de omgeving van Kalkriese voldoet het terrein allerminst aan de beschrijvingen en wordt bovendien na recent onderzoek toch weer getwijfeld of deze locatie wel de juiste is. (zie tekst hieronder).
Klik hier voor de informatie!
Bij de Varusslag zouden zo'n 25.000 slachtoffers zijn gevallen (3 legioenen, vrouwen, kinderen, handelaars, bedienden (slaven).
Maar zou Germanicus op de verkeerde plaats zijn gaan zoeken naar de resten van de Varusslag? Hij zou toch wel geweten hebben waar deze veldslag enkele jaren eerder plaats had gevonden? Waarom ging hij dan naar de kust van de Oceaan (=Het Kanaal) om de plaats van de Veldslag te vinden?
Neues Forschungsprojekt soll sich dieser Frage von unterschiedlichen Seiten nähern (bron: Weser Kurier, 24-02-2017).
 De derde veldtocht van Germanicus in 16 n.Chr. Overigens is dit kaartje onjuist, aangezien in de Romeinse tijd Flevoland en de Zuiderzee nog niet bestonden. De Lek bestond in elk geval ook nog niet in de Romeinse tijd. Ook is niet duidelijk of er wel over zee gereisd werd. In de bronnen wordt Vechten genoemd en door de 'zee' naar het land van de Friezen. De 'zee' was volgens de traditionele opvattingen het Flevomeer. |  Het oratorium van componist Max Bruch (te beluisteren op YouTube) dateert uit 1877, gecomponeerd tijdens de consolidatie van het nieuw opgerichte Duitse Keizerrijk na de Frans-Pruisische (Duitse) oorlog in 1870-1871. Arminius werd daarbij opgevoerd als de held van het nationalisme in Duitsland. In die tijd werd ook het zogenoemde 'Hermannsdenkmal' in Detmold op gericht. |
Zet je de veldtochten van Drusus en Germanicus af op de kaart links hierboven, dan zijn het onvoorstelbaar lange veldtochten die ze in een onmogelijk korte tijd hebben afgelegd. De veldtochten volgens de blauwe en rode lijn bedragen zo'n 2500 km (heen en terug). Die waren in de Romeinse tijd onmogelijk in minder dan een half jaar af te leggen. Bij een gemiddelde dagmars van 20 à 25 km en over water maximaal 80 à 100 km per dag, duurde zo'n veldtocht ruim 5 dagen (10 met terugweg) over water en 15 dagen (30 met terugweg) over land. (Bron: Reizen en trekken in de oudheid, prof.dr.A.Sizoo). En dan moest er ook nog kampen aangelegd worden, gerust, gegeten en gevochten worden. Inderdaad een fantastische prestatie.
OP ZOEK NAAR VERDWENEN SLAGVELDEN "Tegenwoordig telt men ongeveer dertig slagvelden van Varus, elk ervan voortreffelijk onderzocht en bewezen. De meeste ervan liggen tussen Eems en Weser".
"Ook de veldslagen van Germanicus hebben de wetenschap een hele reeks harde noten te kraken gegeven".
"Ook de zoektocht naar het slagveld van Idistaviso en de muur van Angrivariërs is tot heden niet afgesloten".
"Nog erger staat het er voor met het Aliso-probleem. Drusus liet een vesting bouwen bij de samenvloeiing van de Lupias en de Elison. Voor de Lupias komt alleen de Lippe in aanmerking. Maar naar de Elison heeft men vergeefs gezocht. Over de vermoedelijke locatie lezen we: "Er is niets bewezen, misschien is er zelfs niets bewijsbaar, maar toch wel 'waarschijnlijk', 'heel waarschijnlijk', enzovoorts, maar dat betekent op geen stukken na bewezen." (Bron: R.Pörtner)
De talrijke gissingen van de plaats van de verschillende slagvelden komen voort uit het misverstaan van de klassieke schrijvers, zoals Tacitus. In de traditionele veronderstellingen zijn de "gevolgde routes" onlogisch (zie als voorbeeld de tocht van Germanicus zoals de traditie zich die voorstelt), de plaats van de slagvelden in Noord-Nederland en ver in Duitsland zijn in de jaren voordat er één Romein in die gebieden is geweest niet mogelijk, maar ook archeologisch ontbreken de noodzakelijke gegevens. Vergelijk de veldtocht van Drusus naar Noord-Duitsland in 12 vóór Chr., terwijl er nog geen Romein in midden Duitsland geweest was. Trier b.v. is als een nieuwe plaats pas gesticht in 3 v.Chr. (Pörtner, o.c., blz.215)
Op de plaats die men voor de Varusslag in gedachte heeft, wordt deze slag uit archeologisch onderzoek niet bevestigd. Er kan net zo goed een andere slag hebben plaats gevonden, bijv. die van Arminius tegen Caecina uit 15 n.Chr. Of een veldslag die niet vermeld wordt in de ons bekende Romeinse literatuur of een veldslag tussen Romeinse legioenen onderling. Bij het overlijden van Augustus in 14 n.Chr. braken er juist onder de Romeinse legioenen opstanden uit, die onderdrukt werden o.a. door Germanicus. De opstandige legioene eisen 'opslag' en een kortere verplichte diensttijd. Als uiteindelijk de meeste troepen loyaal blijken te zijn, dreigt Germanicus de minderheid met een gewapend ingrijpen, tenzij men de oproerkraaiers zelf vermoordt. Dit gebeurt dan ook prompt.
|
Het is bekend dat al ver voor Julius Caesar Romeinse legioenen onderling veldslagen leverden, vaak om de macht in Rome te verkrijgen voor hun legerleider of afdeling. Er zijn complete burgeroorlogen beschreven o.a. door Tacitus in zijn 'Historiën'. Onderlinge haat en nijd tussen opeenvolgende keizers met moord en doodslag tot gevolg, was meer regel dan uitzondering. De legioenen van Julius Caesar streden tegen die van Pompeius (jan. 49 tot aug. 48 v.Chr.). 'Burgers van Rome tegen burgers van Rome' schrijft Tacitus, "het is opnieuw de razernij van de mens geweest, de roerselen die hen tot misdaad dreven'. Caesar streed ook tegen Scipio in Afrika (dec.47 tot april 46) en tegen de zonen van Pompeius in Spanje (nov.46 tot mrt.45). Moord in 'keizerlijke' families kwam veelvuldig voor. In 44 v.Chr. werd ook Caesar zelf vermoord, zelfs in en door de Senaat. Ook onder latere keizers was niet alles altijd pais en vree, verre van. Vergeet ook niet de slag bij Actium in 31 v.Chr. van Keizer Augustus/Octavianus tegen Marcus Antonius, of die van Vespasianus tegen Vitellius bij Cremona in 69 n.Chr. En zo zijn er meerdere voorbeelden te geven van veldslagen waarbij Romeinen tegen Romeinen streden. Een Varusslag waarbij alleen Romeinse legioenen betrokken waren is in het geheel niet uit te sluiten, zeker omdat ter plekke in Kalkriese nauwelijks Germaanse sporen te vinden zijn. Kwamen die er zonder verliezen vanaf? |
Deze constatering staat model voor veel stukjes van onze "traditie". Ook al wordt aangetoond dat een uitgangspunt verkeerd is, dan nog blijft men de daarvan afgeleide zaken als vaststaande feiten hanteren. Zo staat volkomen vast dat Julius Caesar nooit in Nederland is geweest. Toch blijft men het Eiland der Bataven, dat Caesar uit eigen waarneming beschrijft, in Nederland plaatsen. Het blijkt moeilijker een mythe te bestrijden dan een voldongen feit.
Archeoloog Andreas Thiel stelt op blz. 17 dan ook de terechte vraag "Germanien ohne Germanen?" De "daarop volgende jaren" zijn de jaren onder Tiberius (14-37 n.Chr). Er wordt over de veldtocht van Germanicus tegen de Marsen gesproken, over de strijd tegen de Brukteren tussen Eems en Lippe en de strijd tegen de Cherusken. Dit bleef verder zonder gevolgen. Er is niets van teruggevonden in Duitsland. In de volgende tweehonderd jaar, schrijft Thiel, is geen enkele Germaanse inval in Gallië bekend.
Munten vormen geen enkel bewijs omtrent de eigenaar of de omstandigheid waaronder ze op een bepaalde plaats terecht gekomen zijn. Dan is er meer nodig. Ook andere artefacten geven geen enkel hard bewijs dat het om de Varusslag zou gaan. Het blijft bij vermoedens, meningen en aannames, geheel gebasserd op het aangenomen "feit" dat Duitsland Germania was, de Amisia de Eems was, de Lipia de Lippe en de Renus de Rijn.
Het blijft ook de vraag of de gevonden Romeinse voorwerpen door Romeinen zijn achtergelaten. Bekend is dat ook andere volkeren wapens en voorwerpen van Romeinse oorsprong bezaten. Het Romeinse leger bestond voor het grootste deel uit 'huursoldaten' die overal vandaan kwamen en overal hun wapenuitrusting mee namen en verloren konden hebben.
In de omgeving van het Lypische Wald zijn geen moerassen, die in het bericht over den strijd worden vermeld. Om die reden denkt men thans wel aan het "Wiehengebirge" bij Osnabrück of aan een streek aan den middenloop van de Lippe tussen Lippstadt en Hamm. Maar men kan met evenveel recht veronderstellen, dat de slag elders in het noorden van Westfalen, zelfs vrij dicht bij de Nederlandse grens heeft plaats gehad." (Bron: naar A.W.Byvanck, o.c. p.115)
Men kan dus met evenveel recht veronderstellen dat de slag helemaal niet in Duitsland heeft plaats gevonden. De beschrijving die Tacitus hier geeft biedt geen oplossing. Die vindt men wel bij de beschrijving van de veldtochten van Germanicus in 15 n. Chr. die dan het slagveld van Varus bezoekt. Deze veldtochten hebben zich beslist niet ver in Duitsland voorgedaan, maar aan de kust van Frans-Vlaanderen. Zie hierna.
De hierboven genoemde Melanchthon kennen we vooral als volgeling van Maarten Luther, die we op zijn beurt vooral kennen vanwege zijn stellingen tegen de Kerk van Rome. Hij was een geloofshervormer, al werd hij door de Kerk van Rome als een ketter beschouwd. Luther heeft dus meer op zijn "geweten" dan de Kerk te hervormen. Zijn naaste medewerker en volgeling Philipp Melanchthon plaatste als eerste de Varusslag in Duitsland. Philipp Melanchthon gebruikte ook Tacitus Germania om zich met het protestantisme af te zetten tegen de kerk van Rome. Met de chauvinistische kijk van Melanchton leek het Duitsland van toen een tijdloze legitimatie te krijgen als zelfstandige staat, die zich afzette tegen elke overheersende macht. Het protestantse humanisme zag zichzelf als de afstammelingen van Arminius en nam de deugden van de Germanen over, die Tacitus schetste: trouw, standvastigheid en vrijheid.
Geen enkel geschrift heeft het Duitse Nationalisme zo beïnvloed als het Germania van Tacitus, schreef de historicus Manfred Fuhrmann (1925-2005). Dat was dus in de tijd van Melanchton (16e eeuw) begonnen en is tot op de dag van vandaag nog steeds zo.
In de 19e eeuw keerde 'Pruisen' zich met eenzelfde chauvinisme tegen Frankrijk. Helmuth Plessner schreef in zijn klassieker "Die verspätete Nation" dat het Duitse nationaal bewustzijn in "naturhafter Ursprünglichkeit" verankerd zou willen zijn. Opeen volgend begon het met de strijd van Arminius tegen de Romeinen, zette zich voort met de opstand van Widukind tegen Karel de Grote, daarna de Reformatie van Luther die zich afzette tegen Rome, vervolgens de oorlogen tegen Napoleon en de Frans-Duitse (de Pruisische oorlog: 1866) oorlog in 1870-1871. Het waren de voorlopers van en de aanleiding tot zowel de Eerste (1914-1918) als de Tweede Wereldoorlog (1939-1945). Die Melanchton heeft dus heel wat op zijn geweten.
De aanvoerder in de strijd tegen de Romeinen, Arminius, wordt door Tacitus "dux belli" (=aanvoerder van de strijd) genoemd. Dat 'dux belli' werd door Luther vertaald met "Heer-mann" (=leger leider). In het spraakgebruik verbasterde dat tot Hermann. Daarmee werd Luther de eerste dominee, hoewel deze titel nog niet bestond, die zich met geschiedschrijving bezig hield. Er zouden meerdere dominees volgen, zoals Pickardt en Smetius. In de 17e eeuw werd het Lippische Wald voor het eerst het Teutoburgerwoud genoemd, aangezien Tacitus als plaats van de Varusslag het 'Teutoburgiensis saltus' noemt. In werkelijkheid vond deze veldslag plaats in Noord-Frankrijk, niet ver van de kust van het Kanaal, waar de Teutonen in het naar hen genoemde woud woonden en waar de plaatsnaam Doudeauville nog naar verwijst. In de Notitia Dignitatum Occidentis uit 420 worden de Teutoniciani genoemd als een volk in Gallia.
Zo kwam Duitsland door twee 'dominees' aan zijn Hermann, waarvan het standbeeld dan ook op de verkeerde plaats staat, wat men tegenwoordig in Duitsland ook erkend. Alleen wil men nog niet van Hermann af en verplaatst men de slag iets meer naar het noorden naar Kalkriese.
Dat de Teutones met Germania geïdentificeerd worden is helemaal juist, echter wel met het Germania van Tacitus en dat is niet Duitsland.
Flandriae Teutonicae.
De plaatsbepaling van de Cimbri en Teutones, wijst al sinds Julius Caesar op Noordwest-Frankrijk, in wier nabijheid ook de Attuarii en Morini verbleven. De taal was voor hen geen Frans maar Teutoons, de bakermat van meerdere west-Europese talen, onder andere het Diets (zie bij Dietse taal. De Teutoonse taal kent referenties tot in de 7e eeuw (650-700). Het teutoons, de lingua teutonica en teutisca, wordt ca. 800 genoemd in de vitae van abt Mommelin (648) uit Sithiu - St.-Bertinus (St.-Omer), die in 659 bisschop van Noyon werd vanwege zijn meertaligheid. Ook van abt Lambert (670) uit Trith-St.-Léger bij Valenciennes en van de neef van Karel de Grote, abt Adalhard van Huise (750-826) van de abdij Corbie is bekend dat zij de Teutoonse taal spraken. Het is dan ook niet merkwaardig dat de streek van de Beowulf overeenkomt met dit Oud-Vlaanderen. Sterker nog, de kaart "Les Provinces des Pays-Bas Catholiques" uit 1708, zegt smalend over de streek, 'vulgaire ment connues sous Ie nom Flandre', en daarop staat nog ingevuld FLANDRE TEUTONE tussen Cassel en Tielt, gelegen in het midden van West-Vlaanderen. De plaats aanduiding is iets te zuidelijk-'katholiek', want historisch reikte Vlaanderen zuidwestwaarts tot aan Het Kanaal en de Somme. Dat was de streek die we nu Frans-Vlaanderen noemen. Flandre Teutone of Flandriae Teutonicae werd ook Flandre Allemande genoemd. De Allemannen waar later Duitsland naar genoemd werd, was een volk dat woonde in Alamania, het klassieke Germania van Tacitus. En dat was beslist niet Duitsland. Zie afbeelding hiernaast uit de Atlas van Blaeu (ca.1635).Abt Mommelin is vooral bekend om zijn spraaklessen die hij aan kinderen met een spraakgebrek gaf. De Nederlandse woorden 'mommelen' of 'mummelen' (onduidelijk, binnensmonds spreken, ook stotteren) is afgeleid van de naam van abt Mommelin.
Zet men alle geografische gegevens (die hiervoor genoemd worden) op een rij, dan komt men voor de plaats van de Varusslag in Noord-Frankrijk terecht. De plaats die daarvoor in aanmerking komt is de omgeving van Thiembronne, waar alle geografische details feilloos passen.
De veldtochten van Germanicus.Waren ze rechtstreeks en dwars door Nederland naar de monding van de Rijn gegaan, dan zou dat nog niet de helft van die afstand zijn geweest, door veel toegankelijker en bekend (volgens de traditie) terrein, en eventueel hadden ze een groot deel van die route per schip (over de Rijn) kunnen afleggen. Uit dit soort ongerijmdheden mag blijken dat Tacitus het helemaal niet had over de Rijn en de Eems, maar over Renus en Amisia. Waar die gevonden moeten worden is, sinds ze door Albert Delahaye zijn aangewezen, wel duidelijk: in Noordwest-Frankrijk! Overigens is van het door Germanicus aangelegde massagraf, dat de resten van tienduizenden lichamen moet hebben bevat, nooit iets teruggevonden in Duitsland.
Plaats je dit hele verhaal op de traditionele locaties in Nederland (Betuwe, Friesland, Eems) en Duitsland (Wezer, Hessen, Thüringen, Sachsen en Niedersachsen), dan is het inderdaad "een warrig verhaal", zoals Byvanck het ooit kwalificeerde. En Byvanck had inderdaad gelijk: in de traditionele opvatting is het inderdaad een warrig en geheel onlogisch, ja zelfs een onmogelijk verhaal.
Heuvelachtig landschap tussen Béthune en Arras, waar in 9 n.Chr. de Romeinen verbleven en de Varusslag plaats vond. Nu gecultiveerd, toen een oerbos.
Zo kun je de volgende vragen stellen over de traditie:
Plaats je dit verhaal aan de kust van Frans Vlaanderen, dan klopt elk detail, is het een logisch verhaal met reële afstanden en past het ook bij de eerdere veldtochten van Julius Caesar, Drusus, Tiberius en Germanicus zelf die in hetzelfde gebied plaats vonden.
Let er op dat in 16 na. Chr. nog geen enkele Romein in Nederland was doorgedrongen en dat er toen al wel Bataven in het Romeinse leger dienden. Vanuit de Betuwe zijn die beslist niet vrijwillig dienst komen nemen.
 Der Römer im Teutoburgerwald. |
Over het verslag van het bezoek van Germanicus aan het terrein waar de Varusslag heeft plaatsgevonden, schrijft Byvanck: Ongelukkigerwijze, zijn de mededelingen van Tacitus niet uitvoerig genoeg om den tocht van Germanicus van de Eems naar het slagveld te reconstrueeren (Byvanck, o.c. p.127). Ook hier is wat Tacitus schrijft niet zomaar in te passen in de traditie.
Van de Eems is Germanicus naar de Wezer getrokken zonder te worden lastig gevallen door de Germanen. Het verhaal bij Tacitus, die zijn bron blijkbaar zeer verkort weergeeft, is in dit geval niet geheel duidelijk (Byvanck, o.c. p.133). Ook nu is het verhaal van Tacitus wel duidelijk, maar in de traditionele opvattingen past het niet.
Een volgend fragment waarbij de traditie niet overeenkomt met de geschreven bronnen.
Keizer Gaius Caesar (ook wel Caligula genoemd) onderneemt in 39 n.Chr. een expeditie over den Rijn naar Brittannië. Gallië en Germanië, waar zijn grootvader Drusus en zijn vader Germanicus gevochten hadden, trokken hem aan. Hij trok het gebied van de Chatten binnen en behaalde daar ook wel enig succes. In aansluiting bij deze tocht heeft Gaius aan een expeditie tegen Brittannië gedacht. De gebeurtenis, waarover ons geen nadere bijzonderheden bekend zijn, kan ook aan het Kanaal hebben plaats gehad. Van den tocht naar Britannië is niets gekomen. De keizer heeft de soldaten schelpen laten verzamelen aan het strand als buit op den oceaan. Als enig resultaat toonde men later een groot monument, dat Gaius had laten oprichten bij de voorbereiding van de expeditie als teken van een overwinning op de zee en dat later als vuurtoren dienst deed. Men zoekt het in de buurt van Boulogne-sur-Mer of bij Katwijk (aldus Byvanck, o.c. p.145).
Bij Boulogne-sur-Mer is nog steeds een vuurtoren bekend onder de naam "Phare de Caligula" of "Tour d'Ordre". Deze vuurtoren heeft er 14 eeuwen gestaan. Klik op Phare de Caligula voor de verwijzingen.
Het staat dus vast dat de bedoelde tekst over Boulogne-sur-Mer handelt en allerminst over Katwijk, waar nooit een spoor van een Romeinse vuurtoren uit 39 n.Chr. gevonden is. Overigens kwamen de Romeinen pas in 47 n.Chr. voor het eerst in de omgeving van Katwijk terecht. Trek de enig juiste conclusie uit deze vaststelling. Alle parallelle teksten gaan niet over Nederland en de Romeinse traditie van Nederland valt als een kaartenhuis in elkaar!
De belangrijkste opmerking bij Byvanck vindt men op pagina 193. Daar lezen we:
Het is intussen wel zeer merkwaardig dat de Romeinse heerschappij en de langdurige oorlogen zo uiterst weinig sporen in het eigenlijke Germanië hebben achtergelaten. Voor de beschaving van het land schijnen de jaren van Drusus tot Germanicus welhaast zonder betekenis te zijn geweest.
Deze ene opmerking weerlegt de hele traditionele geschiedenis in één klap, al noemt Byvanck Duitsland hier foutief Germanië. Immers als er geen sporen van Romeinse legers zijn gevonden is de vraag en de conclusies zeer gerechtvaardigd of ze er dan wel ooit geweest zijn. Dat is toch duidelijke taal, die blijkbaar niemand aan het denken heeft gezet, verblind als men was door de identificatie van Renus met de Rijn. Inderdaad zéér werkwaardig! Germanië was Frans-Vlaanderen.