Op zoek naar Hamaland.

De visie van Albert Delahaye.
Hamaland, het Nederlandse landschap, verschijnt in 1046 voor de eerste maal in de 'Nederlandse' teksten. Het houdt geen verband met de oude naam Hamaland. Er behoeft niet eens aan import van de naam gedacht te worden. De naam Ham komt als voorvoegsel meer voor in de teksten. Zo kennen we Hamanaburch, Hamaritda, Hamarithi, Hamaritthi, Hamarlant, Hamblain-les-Prés, Hamburg, Hamelicus, Hames-Boucres, Hammaburg, Hammelant, Hammolant, Hamulo en Hamwiq.
Een Ham is in een waterrijke omgeving een deel van het land dat uitloopt in het water. Denk aan het woord 'uitham' (al is het tegenovergestelde inham bekender). En precies op zo'n plek, op een uitloper van hoger gelegen land is Zutphen ontstaan. De eerste bewoners settelden zich juist hier aan de oever van het water.
De naam Zutphen wordt voor het eerst vermeld in een oorkonde uit de jaren (1053 - 1071), waarin de inkomsten van de abdij Corvey (Abdij van Corvey aan de Wezer of was het Corbie aan de Wisera? Zie bij deplacements) worden opgesomd. Daartoe behoren onder meer goederen gelegen in Sutphem of Sutphania, in de gouw Hamaland.
De interessante vraag is "Wat stond er in de originele oorkonde?" Stond er misschien Sutham of Suthama? En werd daar Zutphen mee bedoeld? Of werd misschien de plaats Zuthem (Laag-Zuthem en Hoog-Zuthem) bij Raalte bedoeld? Lees meer over oude oorkonden.

Hamaland in Nederland? Uit alle tekstuele gegevens blijkt dat Hamaland een landstreek in Frankrijk was. Er is in Nederland geen enkel bewijs dat er in de achtse eeuw al een graafschap in Gelderland bestond. Het eerste graafschap in Nederland was in Holland en Zeeland, gesticht door Dirk 1, die afkomstig was uit Vlaanderen. En dan hebben we het over de tiende eeuw! Deze Dirk 1 betrekt vanuit het klassieke Frisia in Vlaanderen kolonisten aan om het nieuw verworven land te ontginnen en in bezit te nemen. De graven van Holland waren er dus eerder dan de bisschop van Utrecht, die later bepaalde rechten ging claimen, maar geen voet aan de grond kreeg. Ook de pogingen van de abdij van Echternach (zie daar) strandden in het niets met hun claims in Holland. Zie ook het dievenboekje van Echternach en de voetnoot.

Wat schrijft men over Hamaland? In het boek 'Op zoek naar Hamaland' staat het volgende: De oorkonde uit 1046 is eeuwenlang voer voor discusies geweest (p.6), en is dat nog steeds! Het einde van Hamaland als territoriaal begrip viel in de eerste helft van de elfde eeuw (p.10). Bestond Hamaland daarna niet meer? De gedetailleerde grensomschrijving wijst op een nieuwe creatie (p.11). Het Nederlandse Hamaland is dus in 1046 nieuw ontstaan. ...de vorming van het nieuwe graafschap (p.11), bevestigt dat dit nieuwe graafschap niet ouder is dan 1046 en niets te maken heeft met het oude Hamaland dat in Frankrijk lag. Met de oorkonde uit 1046 brak na de 'Hamalandse periode' een nieuwe tijd aan (p.12). Ook hier weer een bevestiging van het einde van Hamaland. Slechts de naam verdween.

Er bestaan meerdere kaartjes van Hamaland, zoals historici het opvatten (zie ook het kaartje links). De verschilllen spreken voor zich.Conclusie: men weet niet waar het in Nederland precies gelegen heeft.

Klik op de rechter kaart voor een vergroting, zodat de teksten beter leesbaar zijn.

1. De nederzetting waar Lebuinus (zie bij Lebuinus) zijn kerk bouwde, was tot voor kort archeologisch lastig aantoonbaar. De nederzetting lag vermoedelijk aan weerszijden van de doorlopende verkeersas van de Lange Bisschopsstraat, die in deze periode vermoedelijk al bestond en voerde naar de oversteek aan de IJssel. De nederzetting had een sterk agrarisch karakter. Uit deze periode zijn alleen fragmentarische huisplattegronden overgeleverd, Dit citaat uit dit artikel is een heel sprekend voorbeeld van hoe men in Deventer geschiedenis schrijft. Die zogenaamde kerk van Lebuinus is in Deventer niet alleen lastig aantoonbaar, maar zelfs helemaal nooit gevonden.
2. Hamaland is ontstaan als een graafschap van het Karolingische Rijk. We komen de naam voor het eerst tegen in schrifteljke bronnen uit de negende eeuw. In dit artikel worden de jaartallen 753, 758, 770, 804, 887, 882, 890 en 1046 genoemd. Over elk hier genoemd jaartal zijn wel meerdere opmerkingen te maken. Het jaar 1046 is een bijzinder geval waar zelfs een heel verhaal over te schrijven is. Zie daarvoor bij de jaartallen.
3. Waarschijnlijk liet Everhard Saxo in 882 de grote ringwalburg in Zutphen bouwen, nadat de nederzetting door Vikingen was geplunderd. Van een plundering in 882 in Nederland is geen sprake geweest. De oorkonde die dit vermeldt noemt Zutphen niet eens, maar de Isla wat de Lys in Frans-Vlaanderen is. In de oorkonde is sprake van de Northmanni, die zich met Dani verenigd hadden, zwervend door Francia en Lotharingia, verwoestten te vuur en te zwaard Ambianis (Amiens), Atrebates (Atrecht), Corbeia (Corbie), Cameracum (Kamerijk), Tervenna (Terwaan), de gebieden van de Morini, van de Menapii en van de Bracbatenses, en heel het land rond de rivier de Scaldus, alsmede de kloosters van de heiligen Walaricus (Saint-Valéry-sur-Somme) en Richarius (Saint-Riquier) (425-1). Bron: Sigiberti Gemblacensis chronicon, MGS, VI, p. 342.
4. Na de Romeinse tijd dateert de eerste aantoonbare bewoning ter plaatse van het huidige Deventer pas uit de late achtste eeuw. De oudste bewoning van Deventer dateert echter pas uit de 10de eeuw. Lees meer bij Deventer.
5. Na veldtochten van de Frankische koning Pepijn de Korte in 753 en 758 kwam ook het gebied ten noorden van Hamaland onder controle van de Frankische koning. Dat is geheel juist als men Hamalant wel in Frankrijk plaatst. Lees meer over de Frankische controle.
6. In of kort voor 770 trok de Angelsaksische missionaris Liafwin (Lebuinus) vanuit Utrecht naar de IJsselvallei om er het christendom te prediken. Men moet dan wel de Isla niet vertalen met IJssel (die niet eens bestond: zie bij IJssel, maar met de Lys in Frankrijk. Lees meer over Lebuinus.
7. Vanaf de elfde eeuw zien we wel de eerste sporen van een stedelijke elite, die een belangrijke factor zou worden in de vorming van een zelfstandig stadsbestuur vanaf de dertiende eeuw. Let vooral op de dertienden eeuw!
8. Ook zijn er fragmenten van stijgbeugels en een riemtong gevonden die wijzen op eenzelfde Viking herkomst. Hebben we hier te maken met een kamp van het Vikingleger dat vanuit Nijmegen de IJsselstreek plunderde? Of gaat het gewoon om handelswaar die hier is terechtgekomen? Het bewijs voor een legerkamp is mager. Misschien dat de schrijvers van dit artikel eens wakker worden en hun eigen bevindingen eens gaan herlezen en daaruit de vanzelfsprekende conclusies gaan trekken. Van plunderende Vikingen of Noormannen is in Nederland geen enkel bewijs gevonden. Lees meer over de Noormannen.
9. Slechts een koningsoorkonde uit 1046 herinnerde nog aan een graafschap 'in Hamelande'. Lees hier meer over Hamaland.
10. In het hierboven genoemde boek wordt onomwonden aangegeven dat Hamaland in 1046 een nieuw graafschap was (zie p.11). Dat is dan ook de enig juiste conclusie.

Lees het boek "De Ware Kijk Op" voor al deze en andere teksten en oordeel zelf!