Heiligenlevens en heiligenverering in de Nederlanden.

1. Onder de bewaarde gedrukte edities van de Passionael (vanuit. de basiscorpus van Williams-Krapp, c.1478) is er niet één die ook maar bij benadering dezelfde reeks van toegevoegde legenden bevat. Bij de meeste van de toegevoegde legenden gaat het om heiligen die in het bisdom Utrecht en in de omliggende bisdommen werden vereerd, zoals Willibrord, Gertrudis en Servaas.
2. Heiligendagen die uitsluitend in het bisdom Utrecht werden gevierd zijn in de aangevulde corpus nauwelijks van een tekst voorzien.

   Het Leven van Werenfried is alleen bekend uit een 14e eeuws verhaal, dat in Utrecht geschreven is. Toch bevat het enige oudere elementen die naar de authentieke streek verwijzen. Opmerkelijk is dat de tekst in het meervoud spreekt over de rivieren van de Renus(Schelde). Voorts noemt hij de Batua “zeer bevolkt”, wat al per definitie de Betuwe uitsluit, alwaar uit deze periode geen archeologisch bewoningsrelict van betekenis gevonden is. Westervoert heeft in de oorspronkelijke tekst wel ongetwijfeld gedoeld op Westbecourt, thans Acquin-Westbecourt op 9 km zuid van Tournehem. Op 6 km zuid-oost hiervan lag Elste, nu Elnes, dat hier dus als begraafplaats eerder in aanmerking komt dan het door de Vita-schrijver gesuggereerde 90 km zuidelijker gelegen Helisthe van Karel Martel.

3. Heiligen als Cunera, Engelmund, Plechelmus en Werenfried (zie kader hiernaast) zoekt men er tevergeefs, laat staan de nog niet gecanoniceerde heilige Lidwina van Schiedam (15de eeuw). Uit het ontbreken van Lidwina van Schiedam kan men afleiden dat de 'Utrechtse teksten' pas in de 14e eeuw tot stand kwamen.
4. In de oorspronkelijke tekst van de handschriften uit de vijftiende eeuw van het Oude Convent te Weesp ontbreken de typische Utrechtse heiligen als Willibrord, Bonifatius, Werenfried, Lebuinus en Plechelmus. Zij zijn pas nadien tussengevoegd.
5. In het handschrift uit Amersfoort zijn de levens van onder meer Wiro, Plechelmus, Odger, Servaas, Bonifatius en de in Utrecht zeer vereerde martelaar Pontanus toegevoegd. Dat laatste betekende een verdubbeling, want er was al een leven van Pontanus ingevoegd, zij het met een geheel andere tekst.
6. In twee handschriften uit Weesp (KB73 F20, KB73 F21) vinden we op de juiste kalenderdag de levens van Plechelmus, Frederik (bisschop van Utrecht in de negende eeuw), Werenfried, Bonifatius, Odulf, de twee Ewalden, Willibrord en Lebuinus. Dat wijst erop dat zij wel in het voorbeeld stonden, maar nog niet op de juiste datum.
7. Uit het voorkomen van bepaalde heiligen is op te maken in welke tijd de Legenda Aurea is samengesteld. Zo komt de heilige Thomas van Canterbury er in voor, maar hij is pas overleden in 1170 en in 1173 heilig verklaard. Het handschrift is dus van ná 1173.
8. Er ontbreekt inzicht in het gebruik van de Legenda Aurea door Nederlandse kroniekschrijvers zoals Johannes de Beke (ca.1346) en Johannes de Leydis (overleden in 1504). Zij hadden slechts aandacht voor heiligen van eigen bodem en die vonden zij niet in de Legenda Aurea.
   1. Johannes de Beke schreef de 'Chronographia Johannis de Beka', een Latijnse kroniek van de graven van Holland en de bisschoppen van Utrecht, en de gebieden waarover zij heersten, van de Romeinen tot 1346. Het werk was grotendeels gebaseerd op reeds bestaande kronieken, zoals de Rijmkroniek van Melis Stoke. Sommige historici typeren Bekes schrijfwerk als "uiterst onbetrouwbaar". Andere auteurs hebben de Latijnse kroniek aangepast en aangevuld tot 1392. In 1395 werd het werk vertaald in het Diets. Deze versie is aangevuld tot 1430, en is een belangrijke bron voor de Hoekse en Kabeljauwse twisten in Holland en de strijd tussen Lokhorsten en Lichtenbergers in het Sticht.
   2. Johannes de Leydis schreef de 'Chronicon comitum Hollandiae et episcoporum Ultraiectensium', een kroniek van de graven van Holland en bisschoppen van Utrecht. De eerste redactie van dit werk is alleen in handschriften overgeleverd en werd geschreven tussen 1467 en 1469. De tweede redactie, aangevangen tussen 1485 en 1494, werd voor het eerst uitgegeven door Franciscus Sweertius en is in Frankfurt gedrukt: Rerum Belgicarum Annales chronici et historici de bellis (1620). Een nieuwere uitgave is van V.J.G. Roefs, De Egmondsche abtenkroniek van Iohannes a Leydis 0.Carm. (diss. Nijmegen), Sittard 1942, pp. 115-238.
   
   Uit de punten hierboven blijkt dat de verering van de typische 'Nederlandse' heiligen pas in en na de 15e eeuw tot stand kwam.
   
   
9. Het verhaal van Cunera en Ursula en de 11 duizend maagden is een verhaal apart, maar geeft wel precies aan hoe mythen en legenden ontstaan zijn en samenkomen.
   1. Het verhaal van Sinte Kunera en Ursula vinden we in een aantal middeleeuwse bronnen: Latijnse en MiddelNederlandse handschriften en gedrukte werken. Er is één 14de eeuws handschrift bekend (uit 1382), maar dat is verloren gegaan. De overige handschriften zijn van latere datum. Het is in elk geval geen traditie die teruggaat tot de tijd vóór de 14de eeuw. In de kapel van Kaathoven onder Berlicum bestaat de Cunera verering vanaf 1535. Enkele aan Cunera toegewijde wonderen in Rhenen dateren uit de 1481 en 1499, dus pas eind 15de eeuw. De pelgrimstekens van Rhenen datren ook pas van ná 1450-1500. (Bron: Bedevaarten in Nederland, 1997).
      
      Hiernaast een afbeelding van de 'Bottenwand van Ursula en haat 11.000 maagden' in de St.Ursulakerk in Keulen, waar men de volgende legende hanteert: "De koningsdochter Ursula wilde, als het echt moest, wel trouwen met een heidense prins die voor haar bestemd was, als hij zich tot het christendom zou bekeren en zij bij wijze van vrijgezellinnenfeestje met elfduizend maagden een bedevaat naar Rome mocht maken. Zo geschiede. Maar ze werden al in Keulen overvallen door een bende Hunnen en allemaal vermoord, inclusief Ursula. En nu zijn, volgens de legende, de beenderen van de elfduizend meisjes tentoongesteld in een luguber mozaïek in de Gouden Kamer van de St.Ursulakerk. Dit was vóór de Driekoningen lange tijd de belangrijkste bedevaartplaats van Keulen".
      
      
   2. Het verhaal van Cunera is verbonden met de legende van Ursula en haar 11.000 maagden. Bij die Elfduizend (M) maagden (V) bleek het om 11 Virgines (onschuldige meisjes) en Martires (martelaressen) te gaan. De verbinding van Cunera met Ursula is pas in een later stadium gebeurd. In de Ursulalegende, die zelf een hele ontwikkeling heeft doorgemaakt en geen enkele naam vermeldt, komt Cunera niet voor. Haar naam duikt voor het eerst op in de Vita Sancti Meinwerci (omstreeks 1160) waarin gesproken wordt over de bouw van de Cunerakerk in Rhenen en over de relikwieën van Cunera (o.a. haar wurgdoek) die er bewaard worden. Dat toont aan dat deze Vita Meinwerci van na 1400 moet zijn. Voor die tijd was er nog geen Cunerakerk in Rhenen. Zie onder e.
   3. De abdij van Deutz heeft een grote rol gespeeld in de ontwikkeling van de Ursula-legende. Deze abdij bezat heel wat goederen rondom Rhenen (hoe kwam men daaraan? Geschonken of gekocht of op grond van vervalste akten geclaimd?). In een handschrift uit 1164 werd na de vondst van een flinke hoeveelheid beenderen in het Keulse land, fantasierijke mededelingen vervaardigd over martelaren en martelaressen. Wellicht dat de monniken met hun vroom 'bedrog' de relatie Ursula met Cunera tot stand gebracht hebben. "Aan relikwieën viel te verdienen". Vergelijk dit verhaal met dat van Echternach.
   4. In alle Cunera legenden komen een reeks wonderen voor die ook bij andere heiligen voorkomen. De meeste wonderen worden vermeld in het zestiende eeuwse drukwerk: 'Dat leven ende Passie' uit 1530. Op haar voorspraak genazen blinden, doven, kreupelen en werden schipbreukelingen en verdronkenen gered. Maar ook het wonderlijke verhaal dat Ursula en haar maagden die met vingerhoedjes de Heiligenberg bij Amersfoort opgeworpen zouden hebben. Archeologisch onderzoek maakte aan deze fabel een einde, maar de fabel leeft nog voort in de legenden.
   5. De kerk in Rhenen werd pas na 1400 aan Cunera toegewijd. Tevoren droeg de kerk het patronaatschap van St.Petrus.
   6. De oudste bekende vermelding van Cunera is uit 1404 waarbij het gaat om een bedevaart die als straf door de Domproost van Utrecht werd opgelegd. Daaruit blijkt dat Rhenen toen als bedevaartsplaats al bestond en bekend was. Of de kerk en toren toen al bestond is daarmee niet bewezen, net zoals in Amersfoort de kerk en toren pas gebouwd werden met het geld van de pelgrims. Ook daar was de bedevaartplaats er eerder dan de toren.
   7. De 15de en 16de eeuw stonden stijf van de aflatenprivileges. (Thomas à Kempis en de Moderne Devotie verweerden zich juist hiertegen, net als Erasmus, Luther, Calvijn en andere protestantse stromingen). Kosten noch moeite werden gespaard om hier graantjes van mee te pakken. In 1495 kregen de pelgrims van bisschop David van Bourgogne vrijgeleide (geen tol te hoeven betalen e.d.) gedurende twaalf dagen. Zulke beslissingen waren uiteraard gunstig voor de toeloop.
   8. De meeste historische gegevens over de bedevaarten in Rhenen zijn afkomstig uit de tijd na 1450. Het gaat in de 15de eeuw niet goed met Rhenen, zowel economisch als politiek. In die 15de eeuw kwamen de bedevaarten naar de St.Cunerakerk op gang, uiteraard met uitgiften van aflaten en relikwieën.
   9. Blijkbaar heeft men in Rhenen zich gespiegeld aan de bedevaarten in Amersfoort (vanaf 1444) die veel geld in het laatje van de kerk brachten. Daarmee is in Amersfoort de O.L.Vrouwetoren gebouwd. Rhenen volgde dat voorbeeld, waarbij Sint Cunera een 'goed hulpmiddel' bleek te zijn. Tussen 1492 en 1531 werd in Rhenen de Cuneratoren gebouwd.
   10. De Cunera verering is nooit door de de hoogste kerkelijke instanties gestimuleerd. Het heeft zich ook nooit tot de officiële Roomse Kalender gebracht en werd ook door Rome niet gepropagandeerd.
   11. Na het herstel van de Kerkelijke Hierarchie in Nederland in 1853, heeft het aarstbisdom Utrecht in 1860 de publiekelijke verering van Cunera in het bisdom zelfs verboden. De aanvraag tot wederinvoering in 1878 heeft het niet gehaald.
   12. Behalve in Rhenen -waar de devotie snel afnam en er nu nog nauwelijks belangstelling voor bestaat- heeft in de Brabantse dorpen Heeswijk, Berlicum en de buurtschappen Kaathoven en Bedaf, enige verering van Cunera bestaan. Een zeer belangrijke rol bij die verering van Cunera in het Brabantse, komt op naam van de Norbertijnen, met name met de eigentijdse devotie.
   13. In de tegenwoordige tijd krijgt het Cunera-verhaal een nieuwe opleving, niet om godsdienstige reden, maar het verhaal dankbaar opgepakt door de commercie. Aan wonderlijke verhalen valt geld te verdienen, net als dat in Dokkum gebeurt met de afschuw wekkende moord op Bonifatius en zijn 52 metgezellen.

De belangrijkste conclusie uit de Legenda Aurea is wat de 'Nederlandse' heiligen betreft, dat zij pas na de 15e eeuw bekend werden in kerken en kloosters. In de oudste bronnen vindt men geen gegevens over Willibrord, Bonifatius, Plechelmus, Wiro, Lidwina van Schiedam, Odger, Servaas, Werenfried en Lebuinus.

Allemaal botjes.
In Madoc no.4 van 2014 verscheen een artikel genaamd "Allemaal Botjes. Over echte en valse relieken". Voor historici en vooral de niet-katholieken erg interessant. Voor katholieken minder urgent, immers zij kennen hun eigen nest wel.
Relieken en de prachtigste reliekschrijnen zijn wel bij iedereen bekend bij een bezoek aan historische kerkgebouwen of tentoonstellingen over het katholiek 'erfgoed'. En dan is het helaas zo: hoe imposanter de reliekschrijn, deze te achterdochtiger men omtrent de reliek dient te zijn. Relieken zijn, -hoewel niet typisch voor de roomse kerk, ze komen en kwamen overal voor- vooral in het roomse zuiden van ons land nog steeds populair. De protestantse 'noordeling' heeft er dankzij Luther en Calvijn geen binding mee. Het waren juist Luther en Calvijn die zich teweer stelden tegen die Roomse handel in relieken en andere 'roomse' zaken (o.a. de aflaten) en prullaria.
Op een bepaald moment wilde iedere kerk, of kerkelijke gemeenschap, hoe klein ook, een aandenken aan een persoon of een heilige waarmee men een bijzondere band meende te hebben. Zo'n aandenken was dan vaak iets persoonlijks, een gebedsboek, een sandaal, een stuk van een mantel van die voorganger of heilige. Ook stoffelijke resten waren veel gevraagd, zoals een stukje bot of zelfs een heel bot. Naarmate het aantal kerken en gemeenschappen steeg werd de vraag naar reliek steeds groter. Oorspronkelijk werden de stoffelijke resten van de heropgegraven heiligen in hun geheel bewaard. Maar de toenemende vraag zorgde ervoor dat de skeletonderdelen uitgedeeld en geschonken werden aan nieuwe geloofsgemeenschappen. Soms werden ze zelfs gewoonweg gestolen, want alhoewel het stelen op zichzelf zondig was, gold dat niet voor het bezitten van gestolen relieken. Ze waren immers het bezit van de hele kerkgemeenschap en dus kon men een gestolen reliek niet zomaar terugeisen - al gebeurde het soms wel.

De reliekhandel die zeer sterk opkomt in de Middeleeuwen is een uitwas waartegen later niet alleen de protestanten reageren. Binnen de Roomse kerk werd dit ook beseft en er werd een instituut opgericht door de Jezuiëten dat zich bezighield met het beschrijven en editeren van de heiligenlevens, de zogenaamde Bollandisten. Zo toonde de achttiende-eeuwse Bollandist Petrus Boschius aan dat de Derdermondse heiligen Hilduardus en Christiana onmogelijk bestaan kunnen hebben, omdat er in hun vita (levensbeschrijving) vermeld staat dat Hilduardus ooit bisschop van Toul was geweest, terwijl zijn naam niet op de lijst van bisschoppen voorkomt. Daarmee zijn dus ook de relieken van deze heiligen niet echt. Toch zijn de relieken van beide heiligen nog steeds in Dendermonde. De symboolfunctie werd belangrijker gevonden dan de authenticiteitswaarde. Men had liever een 'gouden' leugen, dan de 'ijzeren' waarheid.
Documenten moeten dan ook bevestigen dat het werkelijk gaat om de overblijfselen van de desbetreffende heilige. Maar ook papier is geduldig, zeker als de erkenning van de reliek meer uitging van een zwaar geloof dan van fysische antropologische kennis. Dit heeft tot gevolg gehad dat er in de twintigste eeuw heel wat materiaal uit de reliekschrijnen verdwenen is. Zo vond men bij het skelet van de Mechelse Sint Rumaldus een runderbot dat dan ook prompt verwijderd werd. In een schrijn van de heilige Odilia, een van de 11.000 maagden van Keulen, werden ook mannelijke botten terugvonden. In onze moderne geseculariseerde wereld vormen heiligen en relieken slechts een randfenomeen, iets waar niemand nog van wakker ligt. Althans dat dacht men. Toen het skelet van de heilige Rumoldus van Mechelen onderzocht werd, was in de kathedraal de ganse Vlaamse pers samengestroomd en heeft het die dag op prime time het nieuws op de Vlaamse televisie gehaald. Daartegenover staat dat een deel van de relieken van de 11.000 maagden teruggevonden werd in een kartonnen doos op een zolder in de stad Sint-Truiden. Het verschil is duidelijk: niemand in de stad Sint-Truiden voelt zich nog op enigerlei wijze verbonden met die reliekschat, maar Rumoldus, heilig of niet, wordt nog altijd beschouwd als de stichter van de stad Mechelen en blijft dus belangrijk.

Nieuwe technieken als isotopenonderzoek en het dateren met de radiokoolstof methode (C-14 methode] brengt menig reliek terug tot nuchtere conclusies. Zo blijken soms niet alle skeletonderdelen in een schrijn van dezelfde persoon afkomstig te zijn. Soms zat er een enkel been van een ander skelet in het schrijn, heel zelden dierenbot, soms ook een gedeelte van een skelet van een pasgeboren baby. Ook kwamen vrouwelijke beenderen voor in de reliek van een mannelijke heilige. Echt vreemd is dit alles niet. Wist de goedgelovige middeleeuwer beter? Men moet beseffen dat de anatomische kennis heel beperkt was op het moment dat de resten van de in de grond begraven heiligen opgegraven werden om overgebracht te worden naar een reliekschrijn (de zogenaamde' elevatie' en 'translatie'). Zo zat er bij het bijna volledig intacte skelet van de heilige Ermelindis uit Meldert een Romeins bekkenbot. Kan wel aangezien ook de Romeinen in die streek geweest zijn. In het schrijn van de heilige Alena uit Vorst nabij Brussel zat dan weer botmateriaal van een pasgeboren baby. Dit is ook geen toeval. Het gebeurde in de Middeleeuwen dikwijls dat baby's die gestorven waren voor ze gedoopt konden worden, bijgevoegd werden in het graf van een volwassene (of gelijk met hun moeder die in het kraambed stierf) om zo toch nog christelijk begraven te kunnen worden.
Uit fysische antropologisch onderzoek komen soms ook opvallende resultaten uit. Zo heeft onderzoek aangetoond dat de reeds genoemde Rumoldus als kind geleden moet hebben aan een gebrek aan vitaminen, terwijl hij als volwassene last had van welvaartsziekten; de gevolgen van goed eten en drinken. Die persoon moet dus na een armetierige jeugd een welgestelde volwassene geworden zijn. De fysische antropologie heeft ook aangetoond dat overledenen eerst in de grond begraven werden en dat ze pas veel later terug opgegraven werden. Dit verhaal kan dan weer kloppen met de historische gegevens. Ook werden er vele breuken vastgesteld die post mortem zijn veroorzaakt. De bewogen geschiedenis van veel relieken die zowel diefstal, de beeldenstorm als de Franse Revolutie hebben overleefd, maakt dit begrijpelijk.

Van sommige relieken is het bijna zeker dat ze speciaal voor de reliekhandel zijn samengesteld uit botmateriaal dat men voor handen had. Een voorbeeld daarvan zijn enkele van de botten toegeschreven aan de heilige Ursula en de 11.000 maagden. Het verhaal van de heilige Ursula speelt zich af in Keulen ten tijde dat Attila de Hun de stad belegerde. Dat was in de 5de eeuw. Volgens de legende zijn ze allemaal door de Hunnen vermoord. Veel later, in 1106, bij de uitbreiding van de stadswallen, vond men in de omgeving van de Sint-Utsula-kerk de skeletten van de 11.000 maagden. Het was eigenlijk - en de dateringen bevestigen dat - een Romeins grafveld. Maar sommige van de botten toegeschreven aan de maagden dateren van de dertiende eeuw, midden in de periode van de handel en verspreiding van de relieken. Dit kan geen toeval zijn en duidt haast zeker op de creatie van nieuwe relieken voor de handel.

Historische heiligen.
Van een aantal skeletresten komt de radiokoolstofdatering heel goed overeen met de periode waarin de vermeende heilige geleefd zou hebben. Het zijn skeletresten toegeschreven aan heiligen die ook geattesteerd zijn in historische documenten en die we niet enkel kennen van hun vita. Deze vitae zijn soms vele jaren na het overlijden van de persoon op schrift gesteld en komen uit een mondelinge traditie en zijn dus allesbehalve betrouwbaar. De historische documenten (zoals de aanwezigheid op een concilie) zijn op het moment zelf opgesteld en daarom veel minder onderhevig aan latere toevoegingen. Hetzelfde geldt voor heiligen met een historische stamboom, meestal verwanten van Merovingische heersers. Voorbeelden hiervan zijn de heilige Vincentius uit Zennik, de heilige Bavo uit Gent, de heilige Waldecrudis uit Bergen, de heilige Domitianus uit Hoei en zeer waarschijnlijk ook de heilige Ermelindis uit Meldert.
Bij deze laatste is er een merkwaardige vaststelling gedaan. In de vita van deze heilige wordt haar overlijdensjaar, 590 na Christus, vermeld. Tevens vermeldt de vita dat haar begraafplaats vijftig jaar onvindbaar was tot een engel aan een toevallige voorbijganger in een droom de begraafplaats onthulde. Van de heilige Ermelindis hebben we genoeg genealogische gegevens om haar in de tijd te plaatsen. Die periode komt overeen met deze datering, maar is ongeveer vijftig jaar later dan dat er in de vita beschreven staat. Dit is merkwaardig. Kende de middeleeuwse kopiist de stamboom van Ermelindis, wat niet onwaarschijnlijk is aangezien we die nu ook nog kennen, en heeft hij dan om het verhaal te laten kloppen het graf vijf tig jaar laten verdwijnen? Dit lijkt misschien onwaarschijnlijk, maar we zien hetzelfde probleem met Rumoldus, de vermeende stichter van de stad Mechelen. De datering van de skeletresten plaatst hem in de Merovingische periode en niet in de Karolingische periode zoals zijn vita aangeeft. Dit resultaat klopt met de archeologische gegevens die de stichting van de stad in de Merovingische periode situeert en niet in de Karolingische.

Gemythologiceerde relieken.
Er is een heel sterk vermoeden dat een groep relieken met de uiteraard daaraan verbonden heiligenlevens in het algemeen teruggaan op mensen die een heel belangrijke rol gespeeld hebben in hun lokale (Merovingische) gemeenschap en pas later gemythologiseerd werden en de status, met bijhorend 'gefantaseerd' verhaal, van heilige hebben gekregen. De vitae van sommige heiligen lijken echt op sprookjes, ze delen vergelijkbare plotten en genre-gebonden clichés. Een mooi voorbeeld hiervan is het verhaal van de heilige Dimpna en Gerebernus van Geel.

Om een lang verhaal kort te maken: de christelijke moeder van de Ierse prinses Dimpna sterft, waarna haar heidense vader doodsbedroefd is en wil hertrouwen met een vrouw die op zijn overleden echtgenote lijkt. Hij vindt niemand, behalve zijn eigen dochter die sprekend op haar moeder lijkt. Dimpna ziet die incestueuze relatie niet zitten en vlucht naar Vlaanderen samen met haar kapelaan Gerebernus. Haar vader achtervolgt haar en zal haar uiteindelijk ombrengen. Een detail uit het verhaal van Dimpna dat duidelijk aangeeft in welke stijl de vita werd geschreven, is het tafereel in de herberg. Dimpna's vader achtervolgt haar en komt in een herberg te Zammel [bij Geel). Hij betaalt de waardin die opmerkte dat hij met dezelfde vreemde munten betaalt als een jonge vrouw die verderop woont. De koning vraagt waar dat huis zich bevindt en de waardin wijst naar het huis van Dimpna. Vanaf die dag kan de waardin haar arm niet meer laten zakken!

De moord op Dimpna en Gerebernus moet volgens de vita rond het jaar 600 plaats gegrepen hebben en Dimpna zou toen vijftien jaar oud zijn geweest. Volgens de vita, op perkament gezet in 1248, werden de lichamen tot tweemaal toe begraven en heropgegraven. Bij de tweede heropgraving lagen de overblijfselen van beide mensen op wonderlijke wijze in twee stenen sarcofagen. Deze werden onlangs stilistisch gedateerd rond het jaar 800. De radiokoolstofdatering plaatst de skeletresten van beide personen in een late fase van de Merovingische periode. In die tijd was het gebruikelijk om mensen van aanzien te begraven in massieve stenen sarcofagen. We hebben hier dus duidelijk te maken met mensen die een belangrijke rol gespeeld hebben in de vroeg-middeleeuwse nederzetting waar ooit de stad Geel zou ontstaan. Het is trouwens zo dat beide skeletten, of beter wat er nog van over blijft, de oudst geattesteerde post-Romeinse bewoners van die streek zijn.

Economische of politieke relieken.
Soms werden relieken gecreëerd om economisch voordeel te bekomen of om een politiek, meestal territoriaal, statement kracht bij te zetten. Een mooi voorbeeld hiervan is de heilige Landericus van Zinnik. Hij zou de zoon geweest zijn van de heilige Vincentius en de heilige Waldetrudis, twee 'historische' heiligen. Volgens de datering kan hij echter nooit de zoon van zijn vader geweest zijn. Daarvoor is hij wat te laat geboren. Vreemd is ook dat over Landericus enkel iets vermeld staat in de vita van zijn vader maar niets in de vita van zijn moeder noch in die van zijn zussen, waarschijnlijk ook 'historische' heiligen maar die zijn verder niet onderzocht. Heel het verhaal zou draaien om de discussie in de elfde eeuw tussen de abdijen van Zinnik en Haurrnont rond de geestelijke erfenis van de heilige Vincentius met daaraan verbonden de toevloed van pelgrims en extra inkomsten. De abdij van Zin-nik verweerde zich in dit conflict door te stellen dat zij ooit geleid werd door de heilige Landericus, zoon van Vincentius en voormalig bisschop van Metz. De relieken van de heilige Landericus dienden als bewijs.' Zowel de radio koolstof dateringen als het historisch onderzoek wijzen erop dat Landericus nooit bestaan heeft.

Lege graven.
In de zoektocht naar overblijfselen van een meisje dat in 1983 verdween, zijn in het Vaticaan twee graftombes geopend op de oude en kleine Teutoonse begraafplaats naast de Sint-Pieterskerk. De graafwerkzaamheden hebben het mysterie alleen maar groter gemaakt: er is geen meisje gevonden, maar beide graftomben bleken leeg. Volgens de gegevens lagen in de tombes twee Duitse vrouwen van adel. Maar er bleek helemaal niemand begraven te zijn, ook geen spoor van de twee vrouwen die in de graven hadden moeten liggen. De nakomelingen van de familie van hertogin Charlotte zu Mecklenburg (gestorven in 1840) en Sophie van Hohenlohe (overleden in 1836) zijn ingelicht. De graven werden geopend op aandringen van familie van Emanuela Orlandi, die verdween toen ze 15 was. De familie zoekt haar al meer dan 36 jaar en is met de theorie gekomen dat ze mogelijk op de begraafplaats ligt. Orlandi was een kind van ouders die destijds in het Vaticaan werkten en woonden. De moeder leeft nog en woont er nog steeds. Mysterie naar de vermiste Italiaanse tiener is na de vondst van deze lege graven nog groter geworden.

Zoals wel vaker gebeurt leidt technisch onderzoek (forensisch, isotopen- of radiokoolstof methode) tot meer vragen dan antwoorden. Een conclusie staat als een paal boven water. Buiten de echte vervalsingen voor de reliekhandel, dateren veel relieken juist uit de periode dat in onze gewesten het christelijk geloof vaste voet aan de grond krijgt. Met andere woorden, zowel op religieus als op politiek vlak komt er een nieuwe orde. Een nieuwe orde die zoekt naar materiële symbolen voor een immaterieel gegeven.

Wat onze studie betreft zijn de relieken van heiligen Willibrordus en Bonifatius bestudeerd. Van beiden is het aantal relieken groter dan hun lichaam was. Van St.Willibrord bestaan zelfs twee (bijna) volledige skeletten, bovendien nog een derde schedel. Het corpus van St.Willibrord dat in Echternach wordt bewaard is aantoonbaar vals. Uit technisch onderzoek blijkt dat het deel van de sandaal van de heilige waarover men in Utrecht beschikt, niet uit de 8ste maar uit de 12de eeuw stamt. En dan kan deze sandaal onmogelijk van St.Willibrord zijn geweest. Lees meer over de