De oudste 'Hollandse' schrijvers zoals Melis Stoke, noemen de Bataven niet. Daar hebben ze nog nooit van gehoord, net zo min als van Cananefaten. De Bataven gaan pas op het eind van de vijftiende eeuw een rol spelen in de historiografie van Nederland, al heeft men nog geen idee waar ze gewoond hebben. Aanvankelijk worden ze door Aurelius (begin zestiende eeuw) in Zuid-Holland geplaatst. Pas nadien komt onder Gerard Geldenhauer, met de nodige twijfel en discussie, de Betuwe in beeld.
Het boekje "De Bataafse Hut" (1990) van Auke van der Woud, geeft een goed beeld van de verschuivingen in het beeld van de geschiedenis tussen 1750-1850.
Vóór 1750 was het beeld dat geschiedschrijvers van het oudste Nederland hadden, gebaseerd op schaarse gegevens uit Romeinse en middeleeuwse bronnen. Veel werd toen maar aangenomen op summiere teksten. De Batavieren zag men als de heldhaftige en vrijheidslievende voorouders van het Nederlandse volk, al werd daar steeds flink aan getwijfeld. In de eeuw daarna vond echter in die beeldvorming een ware revolutie plaats. De Bataafse hut behandelt een wetenschappelijke en culturele revolutie die de ideeën over het prehistorische en middeleeuwse Nederland fundamenteel zou veranderen, en belicht daarmee een belangrijke periode uit de vaderlandse ideeëngeschiedenis.
De traditionele opvattingen laten de Bataven in holle boomstammen de Rijn afzakken om zo in de Betuwe te komen.
Het vroegste absoluut gedateerde voorbeeld van een boomstamboot in Nederland is gevonden in Oegstgeest en dateert uit circa 612. (Bron: Archeobrief 3, sept.2015). Geen spoor van Bataven dus.
Klik op de tekst voor een vergroting.Het FUNDAMENT van alle verwarring is het Karolingisch Paleis van Karel de Grote in Nijmegen. Dat paleis blijkt gebouwd op los zand, op nooit bewezen losse beweringen. Op dat losse zand zijn alle volgende mythen gebouwd. Immers als Nijmegen fout is, was de Betuwe ook niet het land van de Bataven; was Utrecht niet de bisschopszetel van Willibrord fout, werd Bonifatius niet in Dokkum vermoord en hebben de Noormannen nooit in Nederland geplunderd. Dan stort het hele kaartenhuis van de Nederlandse mythen in elkaar.  Bonifatius, Willibrord, Karel de Grote en de Noormannen zijn voor Nederland volkomen legendarisch. |
Ook in Nijmegen zelf hebben kritische historici altijd getwijfeld een Betuwse Bataven. Zie de citaten o.a. uit Numaga, tijdschrift en Jaarboek van de Historische Vereniging in Nijmegen.
De Duitse website 'Portal Rheinische Geschichte' omschrijft de Bataven als volgt:
De Bataven was een Germaanse stam waarvan het nederzettingsgebied in de Romeinse provincie Belgica lag. In 69 na Christus keerden ze zich tegen hun Romeinse bondgenoten en veroverden ze Xanten. De opstand werd al in 70 na Chr. door de Romeinen neergeslagen. De Bataven moesten zich terugtrekken over de Rijn en vestigden zich vanaf dat moment in de omgeving van Nijmegen. In de 4e eeuw werd hun land veroverd door de Franken en opgenomen in het Frankische rijk.
Ofwel: geen Betuwe, maar Gallia Belgica! En pas na de opstand vestigden de Bataven zich in de omgeving van Nijmegen (sic?).
De Bataven, een verdwenen volk?
Modern onderzoek plaatst de Bataafse mythe op een flinke portie drijfzand. Historisch klopte van die ideeën al heel weinig, maar ze vervulden een behoefte en gingen erin als koek. Leiden doopte zich fantasierijk om tot Lugdunum Batavorum (Lyon van de Bataven), de hoofdstad van de Oost-Indische kolonies kreeg de naam Batavia, Nederland werd tijdens de Franse Revolutie tot Bataafse Republiek uitgeroepen.
Al gelooft tegenwoordig niemand nog in de mythe van de Bataafse voorvaderen, toch blijven er restanten van aanwezig. (Bron: H.Clerinx).
In zijn boek 'Etnic ldentity and imperialpower. The Batavians in the early roman empire' (ISBN 90 5356 705 4) schrijft Nico Roymans dat er geen archeologisch bewijs is voor een migratie van Chatten naar het rivierengebied. Desondanks blijft men wel aannemen dat de Bataven een samensmelting waren van migranten uit het midden-Rijn-gebied (Hessen) en een inheemse bevolking. Op grond waarvan men dit aanneemt blijft onbekend. Het zal wel 'de traditie' zijn.
Frans-Vlaanderen waar tijdens de transgressies duidelijk 'het eiland van de Bataven' is te zien. Het is een zandbank in het transgressiegebied voor de kust van Frans-Vlaanderen ter hoogte van Calais-Duinkerke.
In het boek "Opgespoord Verleden, archeologie in de Betuweroute" (Uniepers 2001) blijkt dat men de Bataven in de Betuwe nog steeds en onveranderd als een archeologisch raadsel blijft beschouwen. "Driekwart van de vindplaatsen blijkt uit de prehistorie te dateren. Dat klopt niet met het beeld dat we tegenwoordig hebben van de bewoonbaarheid van het rivierengebied" (p.172).
"Archeologisch hebben de Bataven weinig sporen achtergelaten" (p.146). "Waar de Bataven gebleven zijn, is ondertussen een archeologisch raadsel". "Alleen een enkele plaats- of streeknaam, zoals Betuwe en toevallig (?) ook Kesteren verraadde vanaf die tijd nog iets van een verbinding met de periode rond het begin van de jaartelling" (p.171).
Aldus enkele citaten uit dit boek.
Ofwel: er is niets gevonden van het machtige volk van de Bataven. De twee genoemde namen zijn ook geen bewijzen, maar aannames op grond van geheel foutieve etymologie.
Het is wel duidelijk dat er geen enkel archeologisch bewijs bestaat van de aanwezigheid van de Bataven in het Nederlandse rivierengebied, wat ook al werd aangetoond met de opgravingverslagen van de 'ADC Rapportage Tracé begeleiding Betuweroute'.
Momenteel wordt dat ook erkend door Stijn Heeren, die daarover schrijft dat de Betuwe te klein is om zoveel Bataafse legionairs te kunnen leveren. Hij presenteert dit als door hem ontdekt nieuws! Albert Delahaye wist dat al in 1965.
Toch kwalificeert men aardewerk gevonden in de Betuwe archeologisch als 'Bataafs aardewerk' aangezien de historici de Betuwe als het land van de Bataven beschouwden. Dat laatste is echter een hypothese ofwel een als voorlopige waarheid aangenomen maar nog te bewijzen veronderstelling. Derhalve is Bataafs aardewerk een dubbele hypothese. Ziet U de dubbele cirkelredenering? Voordat je in de Betuwe gevonden aardewerk kunt kwalificeren als 'Bataafs', dient eerst bewezen te worden dat de Bataven in de Betuwe woonden en dat het gevonden aardewerk ook door hen gemaakt is.
Op enkele Romeinse grafstenen komt de tekst van 'een Bataaf uit Noviomagus' voor. Hierin wordt in Nederland meteen een bewijs gezien dat de Bataven koppelt aan Nijmegen. Maar is dit wel zo? Zou een Bataaf nog eens extra laten vermelden dat hij uit Nijmegen kwam, als hij daar al woonde? Gewoonlijk kwamen Bataven dus niet uit Noviomagus, maar uit de Batavia, die dus niet bij Noviomagus lag. Overigens is zo'n grafsteen nooit in Nijmegen gevonden.
De Bataven woonden in hetzelfde gebied als de Mattiaci. Zij worden door klassieke schrijvers (Tacitus, Plinius) afstammelingen van de Chatti (Katsberg) genoemd en de gelijken van de Mattiaci (die in Watten woonden).
In Nijmegen is nooit iets gevonden van het zogenaamde Oppidum Batavorum (lees daarover bij W.Willems), noch in Leiden van Lugdunum Batavorum, de twee hoofdsteden van de Bataven.
Van Es (o.c. p.30) plaats de hoofdstad Lugdunum van de Bataven in het land van de Cananefaten. Hiermee wordt onweerlegbaar aangetoond dat de Nederlandse interpretaties onjuist zijn. Welk volk bouwt immers zijn eigen hoofdstad in het buitenland?
Drusus heeft door het gebied van de Bataven een kanaal laten aanleggen, waardoor een veiliger vaarweg ontstond van de Renus en een dam laten bouwen om een betere verdeling te maken van het water dat door de Renus wordt aangevoerd. (Byvanck, o.c. p.203).
Deze constatering van Byvanck weerspreekt de traditionele visie in Nederland, die het kanaal van Drusus namelijk NIET in de Betuwe plaatst, maar aan de Utrechtse Vecht of aan de Gelderse IJssel (Er zijn dus twee locaties voor, ofwel men weet het niet).
Nederland in de vroege middeleeuwen. Duidelijk is wel dat meer dan de helft van het land onbewoonbaar was.
De Bataven waren (al vanouds zoals Tacitus schrijft) bondgenoten van de Romeinen. Toch blijkt uit de Germaanse vondsten langs de Rijn die wij als Bataafs kenmerken, juiste geen hoger beschavingspeil en juist geen sterke Romeinse invloed. (Bron: J.Romein).
Het is dan ook duidelijk dat de Bataven niet in de Nederlandse Betuwe woonden. Daar blijkt geen enkele archeologische aanwijzing voor te bestaan.
In de ogen van de Romeinen waren de Germaanse volkeren de barbaren. Hoewel de Romeinen met deze naam slechts de (bebaarde) vreemdelingen aanduidden, kreeg het later de betekenis van onbeschaafdheid, zonder enig normbesef.
Wie waren nu de echte barbaren?
De Romeinen hadden als gewoonte om gevangen genomen vijanden tijdens 'prachtige' spelen door wilde beesten te laten verscheuren. Toch spreekt men over de Germanen als 'barbaren'.
En is het toeval of vanzelfsprekend dat juist in dit gebied rond Béthune uit de opstandige volksaard ook nadien nog enkele ingrijpende historisch gebeurtenissen zijn voortgekomen, zoals de moord op St.Bonifatius bij Hazebroeck en het begin van de Beeldenstorm in Steenvoorde, om er maar 2 te noemen.
Simon van Leeuwen schreef het reeds in 1685: "Sommige willen dat het oud Batavien hier eerst zoude begonnen hebben, en op zigzelven met de naam van Batua, ofte Betuwe zoude bestaan hebben, hetgene glad en al tegens het schrijven van Caesar, Plinius en Tacitus strijd, de welke die luyden of niet gelezen, of niet verstaan en hebben; Onder deze de minste bewijsreden daarvan bybrengt, en in tegendeel alles buyten het gene de oude Schrijvers zo omstandelijk daar van hebben geschreven, voorby gaat , en uyt zyn eygen hersenen wat nieuws schijnt by te brengen, het welk in geen waarheid bestaat, en sulx niet waardig gelezen of weerleid te werden, want yemand die maar tamelijk in de oude schriften geoeffent is, weet beter."In de Batua moeten onder meer de volgende plaatsen gelegen hebben: Andassale, Andleda, Argova, Arnestadi, Attiniacum, Aspanmora, Babinga, Bedensis, Bichendorf, Billiacum, Bloheim, Bollingen, Bosolvia, Buxingi, Colvidum, Conzteim, Crastlingi, Dagoradaville, Deddingwerbe, Dreise, Einingi, Elti, Ewic, Evitano, Gauriagum, Genesvurdhi, Getvurdh, Gladebach, Harawa, Haslum, Heddingrip, Hem, Hinlesum, Hlegilo, Hoensal, Holzheim, Humerki, Imiswalde, Kinhem, Langenrech, Linterwic, Lullingas, Luvigus, Machonvillare, Maquila, Midningi, Monicesloc, Nedervurdhi, Nommero, Nordmora, Obinghem, Oigmore, Officinus, Rorici, Russingi, Sceddanvurthe, Sedlingi, Seltnon, Silec, Trustlingi, Westracha, Winx, Wirem. Waar liggen al deze plaatsen in de Betuwe? En dan gaat het niet om vandaag of gisteren, maar om de 7de tot 9de eeuw!
Zolang de Nederlandse historici deze plaatsen niet in de 7de of 9de eeuw in de Betuwe kunnen aanwijzen, moeten ze ophouden met de mythe van de Bataven in Nederland.
Het Eiland van de Bataven maakte deel uit van Gallië. Dit staat, volgens mededelingen van de Romeinse klassieke schrijvers, buiten twijfel. Na de lokalisatie van het Eiland der Bataven in Nederland moest aangenomen worden (hetgeen dan ook prompt gebeurde), dat Gallië zich tot aan de Nederlandse Rijn heeft uitgestrekt en soms tot en met Friesland. Hier is een prachtig voorbeeld van een volledig; foutieve deductie, gevolgd uit een foutief principe. Deze overtuiging heeft in de Westeuropese geschiedenis geleid tot een haast onontwarbare kluwen van misvattingen, omdat het een van het ander werd afgeleid, zodat men nu zit met het feit, dat talloze historische en vooral archeologische gegevens niet in overeenstemming zijn te brengen met de opvatting, dat Nederland een deel van Gallië was.
Het is onvoorstelbaar dat de opvatting van de Bataven in de Betuwe nog steeds bestaat. Zelfs in de meest gerenommeerde historische boeken en encyclopedieën lees je dit verhaal, terwijl W.van Es in 1986 al constateerde dat de gedachte van de Bataven in de Betuwe thans geen bijval meer vindt. (zie hieronder)
Het is een volslagen mythe, voortgekomen door het onjuist begrijpen van de Latijnse teksten van Tacitus en van Plinius, die schreef (Naturalis historia, IV, 106): " ... daar wonen de Ubii, ligt Colonia Aggrippinensis, de Guberni, de Bataven, die wij genoemd hebben in de eilanden van de Renus". Er is geen sprake van HET eiland, maar van DE eilanden van de Renus: waar liggen die in Nederland? Bovendien is dat maar de helft van het woongebied dat genoemd wordt. Immers, de Bataven vestigden zich op het onbewoonde uiterste deel van Gallië en op een daar gelegen eiland.
Een andere klassieke auteur, Orosius, schrijft ca. 400 over Engeland: "Op de kust van Brittannia aan de overkant van de zee en het dichtst bij Gallië gelegen bevindt zich de stad Rutupi-portus (Richborough) vanwaar men de Menapiërs en de Bataven ziet, niet ver van de Morini die in het zuiden wonen". Dan is toch wel duidelijk waar de Bataven woonden en wel op dezelfde plaats waar Tacitus over schreef: Frans-Vlaanderen.
Archeoloog dr.W.Willems schreef in 1986 bij zijn opgravingen naar het Oppidum Batavorum in Nijmegen: "We hebben het niet gevonden". En ten aanzien van de Bataven dat "als er al Bataven in Nijmegen of omgeving zijn geweest, dan hoorden zij bij het Romeinse leger ter plaatse". Dat is toch duidelijke taal?
|
Aangespoord door de boeken van Albert Delahaye, ben ik (naam bij de redactie bekend) al tijden op zoek naar archeologisch stevig gefundeerd bewijs voor zaken als de Bataven, Karolingisch Utrecht, Dorestad bij Wijk bij Duurstede, etc. Tijdens het zoeken op Internet kom je af en toe wat bijzonders tegen. Daarbij is vooral het volgende citaat erg boeiend: "Een recent onderzoek naar de verspreiding van zegeldoosjes in het Nederlandse rivierengebied, in de kern van de civitas Batavorum, levert echter een verrassing op. Zesentwintig stuks blijken afkomstig van de aan Hercules Magusanus gewijde tempel van Empel, en tachtig doosjes zijn gevonden in vijftig uiterst simpele, Bataafse plattelandsnederzettingen. De oudste dateren uit de tijd van keizer Augustus (27 v. - 14 na Chr.), het gros is uit de eerste en tweede eeuw. De VU-archeologen prof.dr. Nico Roymans en dr. Ton Derks leiden daaruit af dat een belangrijk deel van de Bataafse gemeenschap het Latijnse schrift beheerste. Zij gingen de herkomst van de zegeldoosjes inventariseren nadat er bij recente opgravingen bij Tiel een groot aantal werd gevonden bij eenvoudige boerderijen.". Hoewel er archeologisch (nog steeds?) weinig op tafel ligt om de hoeveelheden manschappen aan Bataven in de Betuwe te koppelen, lijkt het in het citaat een kerngegeven. Sterker nog, op basis van het schijnbare feit dat de 'civitas Batavorum' daar gelegen zou moeten hebben, worden er nu conclusies getrokken over de Bataafse leefgemeenschap aldaar die het Latijnse schrift beheerst zouden hebben. Wellicht hebben de mensen in die 'simpele Bataafse nederzettingen' het Latijn beheerst, maar waarom dat nu de Bataven waren? Of waren het Romeinen die brieven schreven en deze zegeldoosjes gebruikten? Op grond van zo'n zegeldoosje kun je toch niet beweren dat de Bataven brieven schreven en nog wel in het Latijn? En om naar wie te sturen, die dat dan konden lezen? Dit is wel een erg infantiele opvatting van deze professor (sic)! Het zijn nogal wat deducties met waarschijnlijkheden in ketens geschakeld. In een ander (kranten) artikel 'De uitvinding van de Bataven' (hoe ironisch is deze titel trouwens) zijn er ook boeiende redeneringen te vinden: Hierin betoogt Roymans - hoogleraar Provinciaal-Romeinse Archeologie aan de VU - onder andere dat Bataven maar wat graag op de Romeinen wilden lijken. En dan het citaat: "Dat alles blijkt mede uit opgravingen, zoals de vondst van Romeins-Bataafse gedenkstenen in verre oorden en een Caesarkop in Nijmegen.". Als die gedenkstenen in verre oorden worden gevonden - en in Nijmegen een Caesar-kop - waarom ligt 'Batavia' dan niet in verre oorden? Ik volg de lijn niet goed. Maar goed, dit is dan ook een krantenartikel en wellicht heeft de journalist de redenering door de mangel gehaald. Het krantenaritkel bevat trouwens nog wat boeiends: "In die rijkere streken verrezen overal villae, centra van Romeinse bedrijvigheid en cultuur. De schaarse Romeinse villae in het rivierenland waren veel bescheidener en de meeste mensen woonden in de traditionele woon/stalhuizen met hun rieten daken." Dus in verre oorden plaatsen de Bataven gedenkstenen, maar thuis is het een stalhuis met rieten daken. Boeiend. Te kort aan steen in de Betuwe? In elk geval lijkt er geen twijfel bij Roymans te zijn of dit wel de Bataven zijn uit de oude geschriften. Wellicht heeft hij gelijk, maar ik vind het allemaal wel erg mager bewijsmateriaal om zo stellig uit de hoek te komen. Nu is er naar aanleiding van een vijfjarige studie van hem en zijn collega's een boek verschenen. Het gaat daarin vooral over cultuur/etniciteit e.d. Je kunt blijkbaar heel wat afleiden uit de vondsten in de Nederlandse ondergrond. Er zijn meerdere treffende 'wetenschappelijke aannames' in te vinden. Onder het kopje 'Major Changes in the Tribal Map after the Roman Conquest' geeft Roymans referenties naar de bronnen waarop hij zijn geografisch beeld lijkt te baseren. Geen referentie naar werk van andere collega's. Dit lijkt puur zijn eigen visie te zijn, terwijl Caesar nou niet de meest handige locatiebeschrijving geeft om precies te lokaliseren. Voordat je verder gaat met een studie naar de cultuur van de Bataven op basis van archeologische vondsten, zou ik toch wat meer bewijsmateriaal willen aandragen dat het echt over de Bataven uit de historische bronnen gaat. Zeker als je historische teksten gaat toepassen op dat gebied en je verdere redenering er van afhangt. Dat hoef je als wetenschapper niet zelf allemaal te doen, je kunt ook refereren naar stevig werk van anderen. En als er bezwaren zijn tegen de locatie van de Bataven in de Betuwe, dan verwijs je als Roymans naar werk waar die bezwaren onderuit worden gehaald. Echter, dat doet Roymans dat niet. 
Helemaal boeiend is het kaartje op bladzijde 24 (fig3.1). Onderschrift 'Tribal Map ofthe Lower Rhineland and surroundings at the Time of Caesar's conquest'. (zie afbeelding hiernaast: klik op de afbeelding voor een vergroting). Destijds bestonden de Flevopolders blijkbaar al. Ook de Noordoostpolder is er al. De Zeeuwse eilanden zijn netjes geordend. Hoe hij aan dit plaatje komt wordt niet duidelijk op deze bladzijde. Ik vind het allemaal zeer interessant. Vreemd dat dit trouwens niet als groot nieuws wordt gebracht! Blijkbaar zijn de Zuiderzeepolders gewoon nog een keer aangelegd. Natuurlijk weet niemand precies hoe het er toen uitzag, maar je zou dat toch op zijn minst even kunnen melden ('geprojecteerd op een moderne kaart'). Dit is wel heel suggestief zo. 
Het gaat verder. Op bladzijde 25 in figuur 3.2 wordt het onderschrift helemaal interessant om te lezen: "Historically documented migration of Germanic Groups ..... ''. (zie afbeelding hiernaast: klik op de afbeelding voor een vergroting). Nergens een referentie uit welk document hij het plaatje haalt. Zou dit kaartje (met de moderne Zeeuwse eilanden, maar hier ontbreken de Flevopolders) dan daadwerkelijk door Caesar getekend zijn? Of heeft iemand dit getekend op basis van tekst in de historische documenten? Zo ja, wie dan? Roymans lijkt dit alles gewoon aan te nemen. Het lijkt in elk geval een directe en persoonlijke afleiding uit de Bello Gallico van Caesar. Dit is ook niet het hoofdonderwerp van zijn studie, dus moet hij verwijzen naar mensen die wel zo'n studie hebben gemaakt en overtuigend hebben bewezen dat de Bataven uit die documenten ook daar woonden. Dat stond en staat nog steeds op losse schroeven.. 
Op een meer gebruikelijke kaartje uit 50 na C. met het Ontstaan van de Nederlandse ondergrond (zie afbeelding hiernaast: klik op de afbeelding voor een vergroting)., ziet het er niet veel beter uit voor de theorie dat de Bataven in de Betuwe woonden. Allemaal veenmoerassen en waterrijke komgronden van de grote rivieren. Een paar primitieve nederzettingen zouden daar wel kunnen hebben bestaan, maar de thuisbasis van een groot en krijgshaftig volk? Dat is wel een 'big leap of faith'.Wat dit verhaal wel aangeeft is hoe een hoogleraar in de archeologie zijn visie brengt: 'wishful thinking'. Nu kennen we Roymans al langer met zijn fantasieverhalen, zoals over de veldslag van Julius Caesar bij Kessel. Maar ook daarvoor ontbreekt elk bewijs, zowel archeologisch als tekstueel. 
P.S.Om belangrijke berichten te beschermen tegen ongewenste ogen, gebruikten de Romeinen zogenaamde zegeldoosjes (ze afbeelding hiernaast. Klik op de afbeelding voor een vergroting). Verzegelde brieven en andere poststukken werden hiermee beschermd. Met enige regelmaat worden deze zegeldoosjes in nabijheid van een legerplaats of op akkers met een metaaldetector gevonden. Men verzegelde poststukken onder meer om te voorkomen dat deze door vreemden gelezen werden. Om post nog beter te beschermen, gebruikten Romeinen zegeldoosjes om de lakstempel, zodat de lak niet per ongeluk werd gebroken. |
In Het Verhaal van Gelderland erkent men dat ook: "In de Betuwe of in Nijmegen is geen enkel archeologisch bewijs gevonden van de Bataven" Dan houdt toch de hele discussie over Bataven in de Betuwe of waar dan ook in Nederland op?
Insula Batavorum, het Eiland der Bataven, dat op zijn minst het gehele oostelijke rivierengebied omvatte, is een later Romeins begrip".
'Het Kromme-Rijngebied is nogal ver verwijderd van de streek waar de Bataven zich vestigden. Van de komst van de Bataven naar Nederland zal hier weinig te merken zijn geweest. Dat er leden van die stamgroep zijn neergestreken, is hoogst onwaarschijnlijk. Contacten tussen het nieuwe machtscentrum bij Rossum en het Kromme-Rijn-gebied zijn denkbaar, maar aanwijzingen daarvoor ontbreken. Zilveren triquetrum-munten zijn zover naar het westen niet gevonden. Overigens zullen contacten met de Bataven, evenals trouwens de aanwezigheid van Bataven zelf, archeologisch altijd wel moeilijk aantoonbaar blijven. Afgezien van de genoemde munten zijn er tot nu toe geen specifiek Bataafse bodemvondsten'.
Zet dit even naast wat Van Es in 1981 schrijft in zijn boek 'De Romeinen in Nederland': "Rossum aan de Waal heeft nogal wat laat-Romeinse munten opgeleverd. Dit leidt tot de veronderstelling dat hier in de 4de eeuw nog werd gewoond, maar niet noodzakelijkerwijs tot de conclusie dat die nederzetting een militaire, laat staan een castellum was" En zelfs al lag er een castellum bij Rossum, dan nog is er geen noodzaak aan te nemen dat dit een schakel was in een gesloten keten van forten langs de Waal of de Maas. Een eventueel laat-Romeins fort Rossum zou de vroegere functie kunnen hebben behouden: versterking van het beginpunt van een invalsweg naar het achterland. Bovendien, zelfs al zou men een Waal-Limes willen aannemen, dan blijft nog de vraag wanneer langdurig in of bij de oude militaire vestingen gewoond is. Maar door wie, dat is de vraag. (p.127). Op p.232 wordt dit betoog vervolgd met: In het middenstuk van het rivierengebied, dat ongetwijfeld deel van de civitas van de Bataven uitmaakte, zou er theoretisch voor een regionaal subcentrum plaats zijn, maar het is (nog) niet gevonden. Het meest in aanmerking komt wellicht Rossum, waarvan het uitsluitend militaire karakter toch eigenlijk niet bewezen is.
Je moet je hier dus bij voorstellen dat de Romeinen vanuit een nog niet door hen bezet gebied (midden-Duitsland), volkstammen naar een ander deel van een nog niet door hen bezet gebied (midden Nederland) dirigeerden. Het opzettelijk verplaatsen van volkstammen deden de Romeinen niet. Wel het verdrijven van stammen of ze uitmoorden als ze te lastig werden. Volgens Van Es werden de Bataven in Rossum geplaatst omdat daar enkele Keltische munten zijn gevonden. Waren de Bataven vrienden van de Romeinen? Waarvan dan hun opstand in 69/70? Waren de Bataven Kelten? Van een castellum of een Romeins fort is in Rossum nooit iets gevonden! Rossum zou Grinnibus van de Peutingerkaart zijn geweest. Rossum ligt niet in de Betuwe (dat toch de Patavia was?) en ligt ten zuiden van de Maas (die ook niet op de Peutingerkaart staat. De Patabus was toch de Waal?). Hoe bestaat het dat een toch bestudeerd iemand als Van Es zoiets schrijft, waarbij hij zichzelf tegenspreekt? Met 'mogelijk, welhaast zeker, schimmig, waarschijnlijk, aannemen, niet gevonden, wellicht, niet bewezen, gedachte, theoretisch en blijft de vraag, bewijs je toch helemaal NIETS! Lees meer over de Bataven in de Horden.
De Nederlandse historici tonen in hun boeken en artikelen zelf aan dat de plaatsing van de Bataven in de Nederlandse Betuwe gebaseerd is geweest op aannames, veronderstellingen en het niet juist vertalen van de klassieke teksten. In publicaties als Numaga, berichten van de ROB, Westerheem of KNOB tonen zij aan dat de Bataven in Nederland één grote mythe is. Ook in deze publicaties vind je geen enkel tekstueel bewijs van hun aanwezigheid in Nederland, net zo min dat er ooit een archeologisch bewijs voor gevonden zou zijn. In een studie van H.Mulies van de Universiteit van Amsterdam, wordt 'de Bataafse Mythe opnieuw bekeken'. Het ontstaan van deze mythe is volledig gebaseerd op humanistisch geïnspireerde geschiedschrijving en ontstond in de zestiende eeuw en kreeg haar volle omvang pas aan het begin van de zeventiende eeuw, nadat gedurende de Opstand tegen Spanje weer de aandacht op deze 'voorouders' was gevestigd. Het in de eeuwen daarna geërodeerde beeld van de Bataafse mythe in staatkundige en historische zin viel in de 19de eeuw definitief uit elkaar. Toch duikt de mythe steeds weer op als er een legitimatie voor het heden gezocht wordt. Merkwaardig, omdat Bataafs toch altijd sterk met Holland wordt vereenzelvigd (en niet met Gelders of met de Betuwe).
'De Bataven staan niet langer als stichtelijk voorbeeld aan het begin van onze vaderlandse geschiedenis, al spitst nog altijd menig Nederlander bij het horen van hun naam de oren. Het historische beeld van de Bataven is voor een groot deel gebaseerd op veronderstellingen', schrijft W.van Es. (Bron: W.van Es e.a.). Desondanks duiken die Bataven steeds weer op als 'onze voorouders'.
Lees meer daarover in Opgespoord Verleden en Archeologie in de Betuweroute. Lees ook meer over de Bataven, het verdwenen volk. In de Atlas van Stolk worden de Bataven in 1770 geplaatst van Den Helder in Noord-Holland tot in de Betuwe bij de splitsing van Rijn en Waal, dus zo ongeveer half laag-Nederland. Vlak onder de Waal en Maas ligt volgens de ontwerper van deze kaart Gaule Belgique (Gallia). Zie kaart hiernaast. De letters Isle des Bataves zijn rood omcirkeld. Klik op de kaart voor een vergroting zonder de rode cirkels.
De hele mythe van de Bataven is ontstaan in de 16de eeuw, zoals Herman Pleij het beschrijft in zijn boek "Moet nog steeds kunnen. Op zoek naar een Nederlandse identiteit' (2019). De grondlegger van een gereconstrueerd verleden in deze zin was, na Aurelius en Geldenhauwer, de humanist Hadrianus Junius en dat betekende onvermijdelijke idealisering. Hij voltooide zijn lijvige studie 'Batavia' waarin hij aan de hand van oudere bronnen, vooral Tacitus, meende te kunnen bewijzen dat de Hollanders rechtstreeks afstammen van de Bataven. De opdracht om dit werk te maken kreeg Junius van de Staten van Holland. In het kader van de Opstand tegen Spanje had men dringend behoefte aan wetenschappelijk bewijs voor een oorspronkelijke onafhankelijkheid en vrijheidszin. Daarin voorzag Junius uitvoerig met zijn betoog over een autonoom volk dat zich al in oeroude tijden tussen en boven de grote rivieren gevestigd had en een lange traditie van zelfbestuur kende. Volgens hem waren Hollanders, later ook Friezen en Gelderlanders, de directe nazaten van de Germaanse stam der Bataven. In de streeknaam 'Betuwe' zou hun naam nog naklinken.
Kenmerkend voor de Bataven was hun gehechtheid aan volstrekte onafhankelijkheid. Die zat zo diep, dat men er altijd in slaagde om dit grote goed te waarborgen. Het betoog uit 1610 van de internationaal vermaarde rechtshistoricus Hugo de Groot over de grondslagen van de Bataafse Republiek was gebouwd op de onvervreemdbare vrijheidszin van de Bataven. Hugo de Groot prees in het voetspoor van Erasmus juist de oprechtheid en eenvoud van de bevolking. Het richtpunt daarvoor vormde de Bataafse mythe, waarin volgehouden werd dat wij afstamden van een bijzonder vrijheid- en vredelievend volk. En deze Bataven kenmerkten zich met name door een grote soberheid en eensgezindheid. De Bataafse mythe verstrekte vanaf de zestiende eeuw op afroep de voorbeelden van de juiste deugden en gedragsvormen om te overleven en tot nieuwe welvaart te komen. Daarbij ging de voorkeur uit naar de uitzonderlijke vrijheidsdrang en het samenwerken met mogelijke overweldigers. Binnen al die kringen werd een veelvoud aan groepsrituelen onderhouden om de onderlinge verbondenheid te verstevigen. Die rituelen ontwikkelde men ook op nationaal niveau: men hield de boel het best bij elkaar door de bijeenkomsten te ritualiseren. In dat verband krijgt die voortdurend gelaakte vreet- en zuipcultuur van Hollanders meer dimensie. Van alles werd aan tafel geregeld. De grote Erasmus wees er herhaaldelijk op dat vriendschap aan tafel geboren kon worden uit de gemeenschappelijke maaltijd. In de sterk gefragmenteerde samenleving van de Lage Landen bleek banketteren dan ook de aangewezen entourage voor het bereiken van overeenstemming. Graag haalde men het voorbeeld aan van Julius Civilis, die aan een banket de Bataven overhaalde de wapens op te nemen tegen de Romeinen. Niemand minder dan Rembrandt bracht die situatie zorgvuldig in beeld: zó waren wij begonnen. In Nederland gaan wij aan tafel om zaken te bespreken en te regelen; denk aan T.V.-prgramma's waar gesprekken bij de NOS aan tafel werden gehouden. Zo doen wij dat al vanaf de vroegste Bataven.
Junius had al eerder in zijn Batavia gewezen op het watervernuft van de Bataven. Hij durfde daarover met meer zekerheid het nodige te vertellen, overigens ook met een beroep op Tacitus. Het waren hun handen die ze als roeispanen gebruikten, en ze wisten daarmee zelfs hun paarden en wagens naar de overkant van een rivier te brengen. De opstand tegen de Romeinen was mede zo'n succes doordat ze ook te paard de Rijn konden oversteken. Voor Junius, werkend in opdracht van de Staten van Holland, moest overal een karakteristiek handelsbelang achter steken als drijfveer, En dat gold niet alleen voor de Bataven, maar nog meer voor de huidige bewoners van Holland.
De Friese dichter Jan Iansz, Starter meende zelfs zijn hele gewest te moeten verheffen tot een voorbeeld van subliem scheppingswerk. Nooit hadden Friezen zich laten overheersen en die toon was al gezet toen zij de Romeinen versloegen. Voor Starter waren de Friezen de ware erfgenamen van de Bataven, al zag hij dat waarschijnlijk precies andersom - hij noemde de Bataven niet eens. Die onvermurwbare koppigheid zouden de Friezen ook nog getoond hebben bij hun weigering om in 1555 geknield de eed af te leggen voor de troon van koning Filips II.
En natuurlijk werd er nog een Batavia gesticht in de Indonesië, ontstond in de Franse tijd de Bataafse Republiek, hebben we in Lelystad een werf en een stad met de naam Batavia, al is die stad van Donald Duck en Mickey Mouse, en moest iedere zichzelf respecterende Nederlander ook een fiets van het merk Batavus hebben. Al deze mythen en namen zijn er in Nederland in de loop der eeuwen zo ingedramd, dat de ware geschiedenis geen enkel kans maakt deze mythe ooit op te ruimen. We kunnen in elk geval op historische gronden vaststellen dat de Bataven nooit in Lelystad of in de Flevopolders hebben gewoond, die in hun tijd immers nog vele meters onder water lagen.
De mythe is mede ontstaan door het volledig verkeerd lezen van de tekst van Tacitus (Historiën IV.12.3) en deze toe te passen op de Betuwe, dat in deze tekst een eiland wordt genoemd. Maar de Betuwe is geen eiland en ook nooit geweest. Bij een hogere waterstand loopt de Betuwe als eerste onder water. Lees meer over de transgressies.
Tacitus plaatst de Bataven aan de kust van Gallia.
Tacitus schrijft in Historiën IV.12.3: "Batavi, donec trans Rhenum agebant, pars Chattorum, seditione domestica pulsi extrema Gallicae orae vacua cultoribus simulque insulam iuxta sitam occupavere, quam mare Oceanus a fronte, Rhenus amnis tergum ac latera circumluit". De vertaling van deze zin is als volgt: "De Bataven trokken over de Renus en door het land van de Chatten en vestigden zich op het onbewoonde uiterste deel van Gallië en op een daar gelegen eiland dat van voren door de Oceaan, van achteren en ter weerszijden door de Renus wordt omspoeld".Zie de pijl: was dit het door Tacitus bedoelde eiland in het Flevum dat soms droog viel? Of een van de eilanden voor de kust van Frans-Vlaanderen zoals afgebeeld op het kaartje in de linker kolom? Klik op de kaart voor een afbeelding van een groter gebied waarop o.a. Bononia, Turnhem, Tarvanna en Castellum Morin te zien zijn.
Het gaat in de tekst van Tacitus dus duidelijk over de uiterste kust van Gallia en daar hoorde Nederland beslist niet bij. Dat wordt al aangetoond met 'De Bello Gallico' van Julius Caesar. In de Gallische Oorlog is hij nooit in Nederland geweest en al helemaal niet tot de Rijn. Maar is de genoemde Renus wel de Rijn? Of was deze soortnaam van 'scheiding' ook voor andere rivieren in gebruik, zoals de Schelde? Waar in Nederland was het onbewoonde uiterste deel van Gallië waar de Bataven zich vestigden? Het grote misverstand is ook hier weer de opvatting dat de Renus wel de Rijn zal zijn, maar het was de Scaldis. Lees meer over de Renus. Kan de Betuwe worden opgevat als een eiland dat aan zee ligt? Wordt de Betuwe aan drie zijden door de Rijn omspoeld? Door de Bataven alleen in de Betuwe te plaatsen, slaan de traditionele historici de helft van de tekst van Tacitus over. En met 50% van een tekst kun je toch niet je gelijk bewijzen?
Hans Teitler stelt in zijn boekje 'De opstand der 'Batavieren' (zie afbeelding hiernaast) een aantal kritische en logische vragen, maar vervalt daarna in het traditionele verhaal, zonder antwoord te geven op zijn eigen vragen. Enkele van die vragen zijn: Waar kwamen de Bataven vandaan? Hoe zijn ze naar ons land (sic?) gekomen? Met hoeveel waren zij? Waren ze in gezelschap van de Cananefaten? Waar precies hebben zij zich gevestigd? Welke taal spraken ze? Oorspronkelijk een Keltische taal zoals Germanen spraken? Tacitus gaat van het laatste uit en dat blijkt het meest waarschijnlijk. Het antwoord dat Teitler geeft op deze en andere vragen is: "Zo neemt men tegenwoordig meestal aan".En precies dàt, is het probleem. Zo neemt men aan..., want feitelijke bewijzen heeft men niet. De eigen kritische zin wordt overvleugeld door de traditionele opvattingen van historieschrijvers uit de 16de en 17de eeuw, waarvan al lang is aangetoond dat het fabelschrijvers waren. Lees meer over de historieschrijvers uit de 16de en 17de eeuw.Ook de moderne archeologie heeft nooit aangetoond dat de Bataven in de Betuwe leefden. Lees daarover meer o.a. bij Stijn Heeren, maar ook bij archeologie van de Betuwespoorlijn in opgespoord verleden.
'Archeologen hebben zich er namelijk lang over verbaasd dat de Bataven meer dan 5000 soldaten leverden voor de Romeinse legers. Waar woonden ze? Waar waren hun nederzettingen? In de Betuwe zijn die nooit gevonden. Bovendien leverden de Bataven al soldaten aan de Romeinse legers, vóórdat er ook maar één Romein in de buurt van Nederland was geweest. Daarnaast bleven de Bataven nog steeds dienen toen de Romeinen rond 260 n.Chr. uit Nederland verdwenen. Kwamen die Bataven vanuit de Betuwe vrijwillig dienst nemen in de Romeinse legers? Vanwaar dan hun opstand tegen de Romeinen in 69 en 70 n.Chr.? Maar ook die opstand heeft zich nooit voorgedaan in Nederland en Duitsland. Daar is geen spoor van gevonden. Uit de beschrijvingen van Tacitus blijkt die opstand geweest te zijn in Frans-Vlaanderen, waar op een brug van de rivier de Navalia de vrede werd gesloten. Waar ligt de rivier de Navalia in Nederland of Duitsland? De Navalia is de Nave in de buurt van Béthune, de hoofdstad van de Bataven. In Nijmegen wordt deze tekst van Tacitus altijd verzwegen: de Navalia is in Nederland onvindbaar. Tacitus verhaalt dat Julius Civilis op dezelfde dag de Romeinen aanviel in Arenacum, Batavodorum, Grinnes en Vadam. Batavodorum is in de Nederlandse traditie Nijmegen waar geen enkel bewijs voor is (zie bij W.Willems), de andere 3 plaatsen heeft men in Nederland nimmer met feitelijke bewijzen aangetoond dan slechts met gissingen.
Onlangs kwamen enkele archeologen en historici ook tot de overtuiging dat het veel te veel is voor de totale bevolking van het Bataafse gebied, die op 30 tot 40.000 personen wordt geschat' Lees meer over wat Stijn Heeren schrijft in Archeologie Magazine nr.4, 2020 over zijn nieuwe historische inzichten.In zijn boek over de opgravingen in Tiel-Passewaaij gaat archeoloog Stijn Heeren in op de identiteit van de Bataven en in hoeverre die ook Romeins was. Hij schrijft daarover: "De archeologie is niet de meest geschikte discipline om persoonlijke identiteiten en andere sociale aspecten van samenlevingen te bestuderen, omdat deze slechts in beperkte mate uit materiële overblijfselen zijn af te lezen". Met andere woorden: "uit archeologische relicten is niet op te maken of het over Bataven of Romeinen gaat".
Als Heeren dan ook nog moet erkennen dat de Betuwe te weinig bevolking had om de grote hoeveelheden soldaten te leveren, valt de Bataafse mythe als een kaartenhuis in elkaar. Heeren brengt het als groot nieuws dat hij zelf 'ontdekt' zou hebben. Ja, als je de boeken van Albert Delahaye nooit leest, is dit inderdaad groot nieuws. Maar Delahaye wist dit al in 1965 en heeft dat toen al gepubliceerd.
De historici vader en zoons Blokker schetsen in 'Het vooroudergevoel' het ontstaan van de Batavenmythe, zoals ze dat noemen. Het was dus een mythe! "Veel meer dan de Friezen hebben de Bataven tot de verbeelding van latere Nederlandse historici gesproken. Daarom ook werd de hoofdstad van ons Indië bij de stichting in 1619 Batavia genoemd. Rembrandt schilderde in 1662 zijn "Eed van de Bataven" en Vondel schreef in 1663 het mythisch gedicht over 'Batavische Gebroeders Of Onderdruckte Vryheit'. De verzameling portretjes van Hollandse schrijvers kreeg in 1773 ook de naam "Pan Poëticon Batavûm mee, alsof deze auteurs afstammelingen van de Bataven zouden zijn. En Nederland werd in 1795 omgedoopt in de Bataafse Republiek. Multatuli gaf in 1859 in zijn Max Havelaar de oer-Hollander Droogstoppel de voornaam Batavus mee. Zelfs de fietsenfabriek in het Friese Heerenveen heet nu nog altijd Batavus en niet Frisia.
Het zijn allemaal gevolgen van wat de 'Bataafse mythe' wordt genoemd, het idee dat de oorsprong van Nederland ligt bij de stam van de Bataven. Die mythe van Oer-Hollandse makelij werd er op allerlei manier 'ingestampt', gefabriceerd op het breukvlak van Middeleeuwen en Renaissance, toen klassieke teksten als die van Tacitus werden herontdekt en volledig werd misgevat.
Cornelius Aurelius nam in zijn Divisiekroniek van 1517 afstand van het idee dat zijn landgenoten, net als de andere Germanen, afstamden van de Trojanen. De uit Troje ontsnapte Aeneas zou in Italië en Germanië steden hebben gesticht. Dat idee bleek niet meer houdbaar toen de 'nieuwe' klassieke bronnen werden bestudeerd. Maar daarvoor in de plaats kwamen nieuwe voorouders en Aurelius weefde een bijna even mooie mythe om Tacitus' Bataven heen tot ze de perfecte oer-Hollanders waren geworden.
Maar ook in de 20ste eeuw werden de Bataven aan Nederland gekoppeld, zoals in de bouwwereld de BAM-groep ontstond. BAM (ontstaan in 1869) stond voor Bataafsche Aanneming Maatschappij, welke naam weer is ontleend aan de Bataafse Petroleum Maatschappij (uit 1927).
Het is dus geen ware geschiedenis, maar een mythe.
Eenzelfde mythe is dat Herculis Magusanus een Bataafse god zou zijn. Lees meer...
Voor meer Nijmeegse informatie over de Betuwse Bataven: klik hier.
Vooral in de Franse tijd toen Nederland de Bataafse Republiek (1795-1801) werd genoemd, zijn er honderden geschriften verspreid, voorzien van nostalgische afbeelding (zie voorbeeld hiernaast). Daarin werd de heldhaftigheid van de Bataven geroemd in hun verzet tegen de bezetter (ooit de Romeinen, later de Spanjaarden en toen de Fransen). Vanaf de 17e eeuw werden de Bataven beschouwd als de dappere voorouders van de Nederlanders, zeker toen Joost van de Vondel een mythisch gedicht schreef over 'Batavische Gebroeders Of Onderdruckte Vryheit' en Rembrandt dat nog eens benadrukte met het schilderij 'Eed van de Bataven'. Met de stichting van Batavia, een "Hortus Batavus', en later een fietsmerk Batavus is het verschijnsel Bataven zo geindoctrineerd dat de Bataven als onze voorouders tot op de dag van vandaag nog steeds voor waarheid wordt gehouden.Het idee van verzet tegen overheersing werd nog eens benadrukt met de Opstand van de Bataven tegen het Romeins gezag in 69 en 70 n.Chr. Maar deze opstand die dan wel traditioneel in de Betuwe en langs de Rijn werd geplaatst, heeft zich in werkelijkheid voorgedaan in noord Frankrijk. Plaatsen en streken die in de teksten genoemd worden geven dat onmiskenbaar aan. Zie hieronder.
De echte waarheid is echter anders en vindt U hieronder.
Uit alle klassieke teksten vanaf de Romeinen blijkt dat het 'Eiland der Bataven' in Gallië lag.
'De oude Bataven hebben zich vermengd met de bewoners van Watten', schrijft de kroniekschrijver van het klooster van Watten in de 11e eeuw. En: 'Onder het volk van de Menapii werden ook de Bataven begrepen'.
Watten (op een hoogte van 7 m tot 72 m op de berg) was in de Romeinse periode bekend als Wattiacum. De bewoners van Watten waren een geslacht van de Bataven. En Watten (fonetisch W=B) waren de bewoners in het land van Béthune. Het land van Béthune lag in de Karolingische periode ingeklemd tussen Boulogne, Terwaan, Doornik en Atrecht.
De klassieke Bataven woonden aan de kust van Het Kanaal.In de oudheid was het antieke Watten een bloeiend oppidum van de Bataven, doorsnede door een belangrijke Romeinse weg die van de vuurtoren nabij Boulogne via de Kasselberg naar het oosten liep. (Bron: P.Ruyffelaere).
Aan deze Romeinse heirweg lag ook Licques, waar in de elfde eeuw het seculier kapittel tot een priorij 'priori de Liches' (Liscensibus/Liskes) werd ingericht.
Wat schrijft Tacitus over Julius Civilis en de opstand van de Bataven in Historiae, IV-18: Civilis had dus zijn oog op Galliëen Germania gericht en streefde, dat zijn project zou slagen, om koning te worden van twee landen, het ene bij uitstek in rijkdom en het andere in militaire kracht. Gaat het hier over heel Frankrijk en heel Duitsland? Kon hij dat veroveren met slechts 8 cohorten Bataven en nog wat hulp van Friezen en Cananefaten? In de Latijnse tekst staat : in Gallias Germaniasque. Kan dat ook vertaald worden met 'de Germaanse gebieden in Gallië? In de volgende zin schrijft Tacitus dat Flaccus Hordeonius de Ubii en de naaste buren, de cavalerie van de Treviri, die niet ver weg waren, op liet rukken en zette ze snel over (traditioneel de Waal?) naar het eiland van de Bataven. Ziet u het al voor U? De Ubii van Keulen en de Treveri van Trier. Waren dat naaste buren? Die waren op 150 km (Keulen) of 300 km (Trier) van de Betuwe. Als ze in Xanten waren (wat de traditie graag wil) dan is dat nog altijd 70 km van de Betuwe. Dat zijn vele dagreizen ver. In de strijd die voor de Romeinen slechts afliep hadden de legioenen de gelegenheid te ontkomen naar de legerplaats, die "Vetera" ("de oude") genoemd wordt.Plaats je dit verhaal in de Nederlandse traditie, dan gaat het om vele tientallen kilometers.
Maar plaats je dit verhaal in Noord-Frankrijk, dan zijn het aannemelijke afstanden, ook al past niet alles feilloos (maar dat doet de traditionele opvatting nog minder). De Ubii verbleven in Aubigny-en-Artois, de Treveri in Tressin, Vetera is Visterie op 45 km van Aubigny-en-Artois en op 18 km van Tressin. Het geheel ligt op 50 km van Béthune, wat het Batavorum van de Bataven was. De Frisia woonden aan de kust van Het Kanaal (is 90 km van Béthune). In Nederland ligt Friesland op 180 km van de Betuwe (Nijmegen-Leeuwarden over Autowegen die er in 69 n.Chr. dus nog niet waren).
De opstand van de Bataven vond dan ook niet plaats in Nederland, maar in Noord-Frankrijk. In Histoire de la Picardie (éditions Privat 1974) publiée sous la direction de Robert Fossier lezen we op p. 67 het volgende: "La conquête avait laissé le Nord de la Gaule dévasté". "A l'abri du Limes établi en Rhénanie, la région connut jusqu'à Marc-Aurèle, une remarquable période de paix prolongée, encore que cette paix fut relative et plusieurs fois troublée : ainsi, vers 69-70, la révolte de Civilis semble avoir eu des répercussions ici, car les fouilles révèlent, à ce moment, des destructions brutales."Tacitus schrijft daarover in zijn Historia V ondermeer het volgende: "Civilis vernielde de dam die Drusus Germanicus gebouwd had om de rivier van een helling langs de Gallische oever te leiden". Dit is toch niet in Nederland te plaatsen?
'De veroveringen hebben het noorden van Frankrijk verwoest'. Het is evident dat het hier om de opstand van de Bataven gaat, die dáár (in Picardie) heeft plaats gevonden. De Picardiërs staan sinds de Romeinse tijd (Julius Caesar noemt ze al) bekend als huursoldaten, bekend om hun strijdkunst en vaardigheden als ruiter. Zelfs op hun paard gezeten staken ze rivieren over. De verhalen van Arminius en Flavius zijn daarvoor wel bekend. De (strip-)boeken van Enrico Marini 'De Adelaars van Rome' en anderen, zoals Max Bruch, zijn hierop gebaseerd. Zie afbeelding hiernaast. Tot in deze tijd is Picardië een 'Centre Equestre', met in de moerasdelta van de Somme zelfs nog kuddes wilde paarden. En dáár in Picardië (zie de kaart hiernaast: klik op de kaart voor een vergroting) lag ook de kern van de Bataafse Opstand. Dat de Bataven voor deze opstand even uit de Betuwe naar Frankrijk gekomen zouden zijn is uiteraard een farce. Van de opstand van de Bataven is in de Betuwe ook geen enkel spoor of bewijs gevonden. De wel eens opgevoerde 'brandlagen' worden dan weer voor deze opstand gebruikt, bij andere historici voor de plunderingen van de Noormannen, die overigens ook nooit in Nederland zijn geweest. Een dunne brandlaag (zie hieronder) zegt op zich niets. Het kan ook om een gewone bos- of heidebrand gaan. Lees wat de historici, al naar gelang hun betoog, er afwisselend zelf van maken.
Zwarte lagen oorzaak van brand?
In januari 2017 promoveerde Barbara Wouters simultaan aan de Vrije Universiteit Brussel en de University of Aberdeen op haar onderzoek waarin de zogenaamde archeologische 'zwarte lagen' een belangrijke rol spelen. Deze zwarte lagen komen op veel plaatsen in Europa voor, kunnen een dikte hebben van enkele centimeters tot wel twee meter. De conclusie van haar onderzoek komt hier op neer: Het zijn homogene, humusrijke, niet-venige lagen die hun donkere kleur danken aan de aanwezigheid van 'houtskool', veroorzaakt door biologische activiteiten zoals door plantenwortels en regenwormen die verantwoordelijk gehouden worden voor hun typische eentonige (zwarte) uiterlijk. De lagen worden veelal gevonden boven de Romeinse lagen en onder lagen van de negende of tiende eeuw. In de zwarte lagen worden over het algemeen erg weinig artefacten gevonden. Uit de laatste twee zinnen blijkt dat er tussen de Romeinse tijd en de negende en tiende eeuw een grote periode van nauwelijks tot geen bewoning heeft bestaan. Op de foto hiernaast een opgraving op Den Hof in Amersfoort, waar op ca. een 1½ meter diepte duidelijk een zwarte laag te zien is. Deze is zeker niet het gevolg van geweld of een brand door de Bataven gesticht. Amersfoort lag buiten het Romeinse rijk. Het is een veenlaag. (Klik op de foto voor een vergroting.)  
Tom Buijtendorp voegt er in zijn boek over 'de Gouden Eeuw van de Romeinen in de Lage Landen' nog enkele argumenten aan toe, dat een brandlaag niet altijd het gevolg van geweld hoeft te zijn. Hij schrijft daarover: "zo'n brandlaag kon ook per ongeluk of zelfs met opzet ontstaan". Veel steden werden getroffen door een stadsbrand, die traditioneel aan geweld wordt toegeschreven, wat eveneens geldt voor een brandlaag bij de Romeinse tempel bij Empel en enkele villa's. De met veel hout gebouwde Romeinse steden (en villa's) konden ook door per ongeluk ontstane branden getroffen worden. Veel Romeinse forten waren in hout gebouwd. Het afbranden werd gebruikt om de grond te egaliseren bij een nieuw te bouwen fort. In het castellum in Vechten is bij zes van de zeven bouwfase zo'n brandlaag aangetroffen. Bruikbare onaangetaste houten delen werden uit de grond getrokken. Daarna bespaarde het afbranden van het resterende onbruikbare materiaal veel sjouwwerk en leverde het materiaal om de gaten op te vullen om zo het terrein te egaliseren. Het is een techniek die bijvoorbeeld bij bouwkavels in Xanten en Nijmegen is toegepast. Het is dan nog een kleine stap naar het preventief afbranden van de huizen van slachtoffers (of vijanden) zoals door verschillende auteurs is gesuggereerd. Geweld hoeft niet de enige verklaring te zijn voor de brandlagen (p.205-206).Niet elke zwarte laag in de grond is het gevolg van brand! Meestal niet zelfs, zoals hier bij een opgraving in Hardenberg (Overijssel), waar de Bataven nooit geweest zijn (ook volgens de Nederlandse traditie niet). De hierboven gegeven verklaring is dan ook veelzeggend: het zijn homogene, humusrijke, venige lagen die hun donkere kleur te danken aan het verrottingsproces van planten. |
In 1982 meende dr.Albert van Hulzen de traditionele opvattingen van de Bataven in de Betuwe nog overeind te kunnen houden door te wijzen op het feit dat in 68 n.Chr. de Romeinse legers juist werden teruggetrokken van de grenzen om in Rome onderling de opvolging van de keizer te regelen. De garnizoenen langs de Rijn waren toen ernstig verzwakt, zodat die opstand van de Bataven gemakkelijk plaats kon vinden in de Betuwe. Van Hulzen verwijst voor zijn gelijk naar de duidelijke brandsporen die in enkele Romeinse legerkampen zijn gevonden (zie hierboven) en het boek "De Romeinen in Nederland" van W.A.van Es uit 1981. Blijkbaar heeft hij dat boek niet helemaal goed gelezen, immers Van Es schrijft duidelijk iets anders dan wat Van Hulzen hier beweert. Lees daarover bij de Romeinse Limes. Bovendien vergeet Van Hulzen te vermelden wat Tacitus over die opstand schreef. Het was een langdurige en intensieve strijd die plaats vond over een groter gebied dan alleen de Betuwe. En als de grensverdediging dan zo verzwakt was, dan waren de Germaanse stammen toch op stel en sprong over de grens getrokken. Maar dat is niet gebeurd. Bovendien is nu ondertussen wel vastgesteld dat de Rijn helemaal geen verdedigingsgrens was, maar een bewaakte transportroute. Lees daar meer over bij Archeobrief 1 van maart 2008. Van Hulzen meent ook het belang van de Betuwe te kunnen aantonen met het opvoeren van de 'vloothaven' Fectio, waar Tongerse schippers een belangrijke handelshaven hadden. Dit laatste op grond van één gevonden altaarsteen. Lees meer over Fectio waarover de nodige misverstanden bestaan. Van Hulzen is er ook van overtuigd dat de Romeinen al in 12 of 8 v.Chr. aanwezig waren en dat Drusus hier wel degelijk een kanaal heeft laten graven. Lees meer over de kanalen van Drusus en Corbulo. Het zijn de traditionele opvattingen, die momenteel (2020) al aardige achterhaald blijken te zijn, zoals bijvoorbeeld Stijn Heeren die er momenteel van overtuigd is dat de Betuwe nooit die hoeveelheid legionairs heeft kunnen leveren die men altijd heeft aangenomen. Lees meer bij Stijn Heeren.
Bij Van Hulzen blijkt Francia, waar St.Willibrord aan land kwam in 690 n.Chr., ook grote delen van Nederland te omvatten, in elk geval ook Katwijk. Omdat Theofried van Echternach die landing in Gravelines plaatst, mag men volgens Van Hulzen aan de geloofwaardigheid van Theofried twijfelen. Het is een sprekend voorbeeld dat men uit klassieke teksten maar pakt wat men nodig heeft of het beste uitkomt voor eigen opvattingen. In andere gevallen worden die teksten onbetrouwbaar of vals verklaard.
Van Hulzen vraagt zich ook af "Zijn alle of zo goed als alle Nederlandse historici nu inderdaad zulke naïevelingen?" Hadden zij allen niet in de gaten dat er iets fundamenteel fout is met de klassieke geschiedenis? De enige conclusie moet helaas zijn dat het inderdaad het geval is. Hoeveel historici hebben zich ooit intensief bezig gehouden met die oudste geschiedenis en de vraag gesteld of het allemaal wel juist is? Men borduurde slechts voort op wat in het verleden bedacht werd, ook al was voor die gedachte geen enkel concreet bewijs. Van Hulzen wijst er wel op dat zelfs de meest begaafde historicus nooit een 100% juiste voorstelling van het verleden kan geven. Blijkbaar weet Van Hulzen ook niet dat er ook nooit een 100% eenduidige consensus is geweest over de oudste geschiedenis van ons land, maar dat er zoveel opvattingen bestaan als er historici zijn. Lees hier meer over de historische wetenschap, waar menig historicus de anderen tegenspreekt.
Blijkbaar heeft Van Hulzen nooit gehoord van het fenomeen 'naschrijverij' en de alom aanwezige specialisatie. Als je een periode niet uitvoerig bestudeerd heb, dien je jezelf te onthouden van commentaar. Van Hulzen was bijvoorbeeld gespecialiseerd in de 80-jarige oorlog waarover hij ook meerder publicaties op zijn naam heeft. Dan zal hij toch geweten moeten hebben, zoals de historici Blokker uitleggen (zie hierboven), dat juist toen allerlei mythen ontstonden vooral om het vaderlandse volk een aansprekende identiteit te geven in hun strijd tegen Spanje. Juist in deze jaren van eind 16de, begin 17de eeuw ontstonden de meeste mythen, zoals over de roemruchte Bataven en Friezen die het tegen de onderdrukkers opnamen. Er zijn vijf (nu zes) feiten die de plaatsing van de Bataven in Nederland radicaal tegenspreken:
- Julius Caesar stak vanuit het Eiland der Bataven over naar Engeland! Dat was niet vanuit de Betuwe, want in 55 v.Chr. was er nog geen Romein in Nederland geweest! Julius Caesar stak dáár over waar de oversteek het kortst is, zoals duidelijk in zijn De BelloGallico te lezen is en je de overkant kunt zien.
- De Bataven dienden al ten tijde van Julius Caesar in het Romeinse leger! Dat was dus voordat er ook maar één Romein voet had gezet op de Nederlandse bodem.
- De Bataven dienden nog steeds in de Romeinse legers toen de Romeinen Nederland rond 260 n.Chr. verlaten hadden.
- De honderden plaatsnamen genoemd in de Batua, zijn in Nederland onvindbaar.
- De archeologie in de Betuwe heeft nergens Bataafse nederzettingen aangetoond. Er zouden meerdere nederzettingen geweest moeten zijn, immers het volk van de Bataven was zeer omvangrijk. En dan zijn die paar gevonden huisplattegronden beslist niet overtuigend te noemen.
- In 2020 stelt Stijn Heeren dat de Betuwe te klein was om zoveel legionairs te leveren voor de Romeinse legers. Hij vult die contigenten dan maar aan met Friezen, wat uiteraard een farce is. De Fresones hadden hun eigen afdeling. (zie zijn Nieuwe historische inzichten).
Deze feiten kunnen met meerdere gegevens aangevuld worden, zodat de aanwezigheid van de Bataven in de Betuwe naar het rijk der fabelen verwezen kan worden.
Vlak bij St.Omaars, net onder Arques, ligt het 'Etang de Batavia'. De naamsrelicten zijn in deze streek behalve in de plaatsnaam Béthune, ook in andere toponiemen blijven bestaan.
In Nederland is altijd de vraag gesteld "Waar zijn de Bataven gebleven?". Ze waren in de Betuwe onvindbaar en hebben er nooit verbleven. De Bataven verbleven in Noord-Frankrijk, waar hun verblijf ook logisch aansluit bij wat de Romeinse schrijvers over hen vermelden.
Helaas draven oude bekenden, waarvan men mocht hopen, dat ze toch eindelijk uit onze literatuur verdwenen waren, weer vrolijk op, zoals de Batavieren en "onze eigen" Claudius Civilis, zelfs vergezeld van "zijn broer Julius Civilis". Bron: Westerheem. (Afbeelding bovenaan de pagina uit de Katholieke Illustratie van 26 febr.1966.)De hele geschiedenis van Romeins Nederland en vooral die van Romeins Nijmegen is gebaseerd op de aanwezigheid van de Bataven in de Betuwe. Dat de Betuwe ooit 'het eiland van de Bataven" is geweest is reeds lang weerlegd en wel met de volgende feiten:
"Slecht nieuws voor de ware liefhebbers van de Bataven, wij stammen niet van ze af! Bij de grote volksverhuizing en de neergang van het Romeinse Rijk verdwijnen de Bataven eenvoudig uit beeld. Niemand weet precies waarheen. Ze kunnen dus onmogelijk onze voorouders zijn". Een van de creatieve oplossngen voor het verdwijnen van de Bataven werd gevonden in de veronderstelling, dat ze in 'Friezen' veranderden en dus onder die naam in de kronieken als historische realiteitwaren blijven voortbestaan. Dit creatieve idee werd geopperd door L.J.F.Janssen in 1848. Het was deze predikant Leonhardt Johannes Friedrich Janssen die voor het eerst op de gedachte kwam, aanvankelijk met de nodige aarzeling, dat te Wijk bij Duurstede wel eens het klassieke Dorestad gelegen zou kunnen hebben. Eerder had nog niemand in Nederland daarvan gehoord. Vanaf 1865 werd Janssen conservator van het Museum van Oudheden te Leiden. Hiernaast een idyllische afbeelding van de Batavieren zoals die in de 16de en 17de eeuw de verhalen ondersteunden."En dan nog even die dappere Friezen. Sorry hoor, maar die dappere Friezen van toen, hebben niks te maken met de Friezen van vandaag. Ook de Friezen trekken dus weg. En de lege delta die achterblijft zal langzaam weer bevolkt worden door nieuwe groepen mensen. En zij zijn wel onze voorouders".
Aldus Charles Groenhuijsen in de TV-serie (en het erbij verschenen boek) "Verleden van Nederland".
Het was ook historicus Charles Groenhuijsen die in een interview met prof.Hugenholtz (Volkskrant van 6 oktober 1979) hem het vuur na aan de schenen legt en hem de uitspraak ontlokte dat "in een bepaalde tekst kan met die naam dus wel Noyon aangeduid zijn".
Hier wordt dus een "sterke traditie sinds de Romeinen" zoals Hugenholtz dat eens noemde, op eenvoudige wijze weerlegd. Hoewel deze opmerkingen van Charles Groenhuijsen nieuwe gezichtspunten lijken op te roepen, blijven de uitgangspunten traditioneel en dus onjuist. De Bataven en Friezen zijn na de Romeinse tijd niet uit de Betuwe en Friesland weggegaan, eenvoudig omdat ze er niet woonden. Beide volkeren woonden in Frans- en Belgisch Vlaanderen, langs de kust van Het Kanaal. En onze Friezen? Die stammen af van de Friezen uit het oude Frisia dat in Vlaanderen lag (zie bij Deplacements historiques).
Het volk der Bataven had hun thuisland in de op de Peutingerkaart afgebeelde Patavia. De traditionele historici identificeren dit Patavia met de Nederlandse Betuwe, ook al wordt van de ruim 500 plaatsen genoemd in de Patavia (Batua) er geen enkele teruggevonden in de Nederlandse Betuwe. Zie voor de Nederlandse traditionele identificatie: Van Es en de Peutingerkaart.
Hoewel?
Wat schrijft Van Es in het boek "Romeinen, Friezen en Franken" op pagina 22 e.v.? Het hoofdstuk heet "Bataven in het Kromme-Rijngebied?" met vraagteken. Enkele citaten uit dit hoofdstuk spreken voor zich. (Cursief opmerkingen mijnerzijds).
1. de 50 jaar na Julius Caesar zijn in het Kromme Rijngebied moeilijk te vatten. Ofwel: er is niets gevonden om de aangenomen geschiedenis te bewijzen.
2. bewoning van dit gebied is op zijn minst waarschijnlijk te achten. Zonder bewijs wordt hier een waarschijnlijkheid als een zekerheid geponeerd. Volgens Van Es bestaan er dus wel degelijk marsmannetjes. Er is dan wel geen enkel bewijs voor, maar de verhalen erover bestaan toch?
Waar de Bataven gewoond hebben en waar ze gebleven zijn, is een archeologisch raadsel. Er is in Nederland nooit iets van de Bataven of iets Bataafs teruggevonden.
Er is geen enkel bewijs dat de Betuwe of Midden-Nederland ooit bewoond is geweest door de Bataven. Die fabels zijn ontstaan in de 17e eeuw en slechts op grond van de overeenkomst van 3 letters in de woorden Bataven en Betuwe. Echter de etymologie van Bataven 'dappere mannen' is niet terug te voeren op Betuwe dat 'goede grond' betekent.
| Tacitus schrijft nadrukkelijk, dat de Bataven woonden op de grens tussen Gallië en Germanië, "zodat zij door de schrijvers beurtelings Galliërs of Germanen worden genoemd". Had men dit juist opgevat en het op de taalgrens gesitueerd, wat de Peutingerkaart en Ptolemeus even duidelijk als Tacitus aantonen, dan waren de Nederlandse mythen in één slag opgelost. |
Wat moeten wij ons voorstellen bij het "Eiland van de Bataven"?
Was het werkelijk een eiland? Was dit eiland het enige grondgebied van de Bataven of bezaten de Bataven nog andere gebieden naast dat eiland?
Zeker is dat het Eiland van de Bataven geen betrekking kan hebben op de Betuwe. Allereerst is de Betuwe geen eiland te noemen. Als de rivieren Rijn en Waal breder zouden zijn geweest om optisch van een eiland te kunnen spreken, dan zou de waterstand hoger zijn geweest en was er van een Betuwe helemaal geen sprake geweest. De Betuwe ligt lager dan de stroomruggen en zou dan volledig blank hebben gestaan.
En als de Bataven uit de Nederlandse geschiedenis verdwijnen, gaat de hele geschiedenis in het eerste Millennium mee en wel naar het zuiden, naar Noord-Frankrijk.
 Bekijken we de kust langs het Kanaal en met name in de tijd van de transgressies, dan zien we dat in de kuststreek (het Almere) boven Watten en Cassel (Kassel) meerdere eilanden hebben bestaan. Behalve de Bataven woonden ook de Friezen er op een eiland. Zou een van deze eilanden het "eiland van de Bataven" geweest zijn, het eiland waarvan Julius Caesar overstak naar Engeland? (Afbeelding uit : Ir. Joh. van Veen). |
Frans-Vlaanderen waar tijdens de transgressies duidelijk 'het eiland van de Bataven' (zie pijl) is te zien. Het is een zandbank voor de kust van Frans-Vlaanderen ter hoogte van Calais-Duinkerke. |
Reeds ver vóór onze jaartelling tot ver in de 4e eeuw dienden vele cohorten Bataven in de Romeinse legers. Hun grafschriften zijn over het hele Romeinse Rijk teruggevonden. In het jaar 28, toen de Romeinen nog niet eens in Nederland waren geweest, worden liefst acht cohorten Bataven genoemd (Byvanck, o.c. p.204). Dat zij zich vrijwillig vanuit de Betuwe zouden hebben aangesloten bij de Romeinse legers is een van grootste absurditeiten van de traditionele geschiedenis over Romeins Nederland geweest. Waar deze Bataven gewoond hebben is een volgende nog steeds onbeantwoorde vraag. Een volk dat acht en meer cohorten militairen kon leveren, zou in een smalle strook in het midden van de Lage Landen (les Pays-Bas gewoond hebben, zonder een spoor van bewoning te hebben achtergelaten. Van bewoning door een omvangrijk volk in de Betuwe en zelfs ver daarbuiten, is archeologisch nooit iets gebleken. Ook in later tijd waren de Bataven sterk vertegenwoordigd in de Romeinse legers. Een zeer bijzondere plaats hadden de Bataven in de persoonlijke lijfwacht van de keizers uit de eerste eeuw. Toen de Romeinen na 250 na Chr. Nederland allang verlaten hadden, waren er nog steeds Bataafse legeronderdelen. Waar de Bataven uiteindelijk gebleven zijn, is de volgende onopgeloste vraag in archeologisch en historisch Nederland.
Gaat men op zoek naar de Bataven met de geschreven bronnen in de hand, dan vindt men ze (tenminste hun afstammelingen) terug in hun authentieke streek: noordwest Frankrijk. Niet alleen in namen van plaatsen (Béthune en Watten), maar ook in karaktertrekken van de bevolking. "Hun voorouders", zo vermeldt 'Le Guide Vert van Michelin' de bevolking van Béthune, "waren halve wilden. Teruggetrokken in de bossen leefden ze van de jacht. Het is beter ze niet uit te dagen: hun knotsen missen nooit. Op het stadswapen staan nog steeds twee stevige bebaarde kerels met hun knuppels afgebeeld, die de eerste primitieve bewoners symboliseren" [zie afbeelding hiernaast]. Les gens de Béthune. Leurs ancêtres étaient à moitié sauvages. Retirés en forêt, ils vivaient de la chasse. Mieux valait ne pas les provoquer : leurs massues ne les quittaient jamais. Les deux gaillards barbus et armés de leur gourdin qui figurent sur les armes de la ville symbolisent cet état primitif des premiers occupants. Bron: Ville de Béthune.
Overigens heeft Kortrijk eenzelfde stadswapen, wat volledig past in de visie van Delahaye: in deze streken moet het "Eiland der Bataven" uit de Romeinse tijd gezocht worden. Let er wel op dat het "Eiland van de Bataven" dat Einhard in de Karolingische tijd beschreef niet over hetzelfde "eiland" hoeft te gaan. Einhard beschreef de situatie rondom Noyon, waar groepen Bataven ondertussen als "laeti" naartoe "gedeporteerd" waren (en niet vanuit Nederland of Nijmegen).
De opstand van de Bataven.